ગાલપચોળિયાં

ગાલપચોળિયાં શું છે?

ગાલપચોળિયાં એક સંક્રમક રોગ છે જે Paramyxovirus નામના વાયરસથી થાય છે. આ રોગ મુખ્યત્વે બાળકોને થાય છે, પણ વયસ્કો પણ તેનો શિકાર બની શકે છે. ગાલપચોળિયાંના લક્ષણો માં નીચેનાનો સમાવેશ થાય છે:

• કાનની નીચે ગાલ, ગરદન અથવા જડબામાં સોજો અને દુખાવો (આ સૌથી સામાન્ય લક્ષણ છે)
• તાવ
• માથાનો દુખાવો
• સ્નાયુઓમાં દુખાવો
• થાક
• ભૂખમાં ઘટાડો
• સૂકી ખાંસી
• પેટમાં દુખાવો
• ઉલટી

ગાલપચોળિયાં લાળગ્રંથીઓ (ગાલ, ગરદન અને જડબામાં આવેલી ગ્રંથીઓ) ને સોજો આપે છે. સોજો એક અથવા બંને બાજુ થઈ શકે છે. સોજો સામાન્ય રીતે 2-3 અઠવાડિયા સુધી રહે છે.

ગાલપચોળિયાં સંક્રમિત વ્યક્તિના લોળી (છીંક, ખાંસી, વાત કરતી વખતે નીકળતી લાળ) ના સંપર્કમાં આવવાથી ફેલાય છે. આ રોગ સંક્રમિત વ્યક્તિના વસ્તુઓ (જેમ કે કપડાં, વાસણો) ના સંપર્કમાં આવવાથી પણ ફેલાય છે.

ગાલપચોળિયાંની કોઈ ચોક્કસ સારવાર નથી. લક્ષણોને દૂર કરવા માટે રાહતના પગલાં લેવામાં આવે છે, જેમ કે:

• આરામ
• પુષ્કળ પ્રવાહી પીવું
• દુખાવા અને તાવ માટે દવાઓ (જેમ કે આઇબુપ્રોફેન અથવા એસિટામિનોફેન)
• સોજો ઘટાડવા માટે ગરમ સેક

ગંભીર જટિલતાઓ દુર્લભ છે, પણ તેમાં પુરુષોમાં વંધ્યત્વ, મગજનો સોજો (મેનિન્જાઇટિસ) અને શ્રવણશક્તિમાં ઘટાડોનો સમાવેશ થાય છે.

ગાલપચોળિયાંથી બચવા માટે શ્રેષ્ઠ રીત એ છે કે MMR રસી કરાવો. MMR રસી ઓરી, ગાલપચોળિયાં અને રૂબેલા ના ત્રણ રોગો સામે રક્ષણ આપે છે. આ રસી બાળકોને 12 મહિના અને 4-6 વર્ષની વચ્ચે બે ડોઝમાં આપવામાં આવે છે.

ગાલપચોળિયાંના લક્ષણો ધરાવતી કોઈપણ વ્યક્તિએ ડૉક્ટર ને મળવું જોઈએ.

ગાલપચોળિયાં થવાનાં કારણો શું છે?

ગાલપચોળિયાં થવાનાં કારણો:

ગાલપચોળિયાં Paramyxovirus નામના વાયરસથી થાય છે. આ વાયરસ સંક્રમિત વ્યક્તિના લોળી (છીંક, ખાંસી, વાત કરતી વખતે નીકળતી લાળ) ના સંપર્કમાં આવવાથી ફેલાય છે. આ રોગ સંક્રમિત વ્યક્તિના વસ્તુઓ (જેમ કે કપડાં, વાસણો) ના સંપર્કમાં આવવાથી પણ ફેલાય છે.

ગાલપચોળિયાં થવાનું જોખમ વધારતા પરિબળોમાં નીચેનાનો સમાવેશ થાય છે:

• બાળપણ: ગાલપચોળિયાં મુખ્યત્વે બાળકોને થાય છે, પણ વયસ્કો પણ તેનો શિકાર બની શકે છે.
• ઓછી રોગપ્રતિકારક શક્તિ: જે લોકોની રોગપ્રતિકારક શક્તિ ઓછી હોય છે તેમને ગાલપચોળિયાં થવાનું જોખમ વધારે હોય છે.
• સંક્રમિત વ્યક્તિ સાથે નજીકનો સંપર્ક: જે લોકો સંક્રમિત વ્યક્તિ સાથે નજીકનો સંપર્ક ધરાવે છે તેમને ગાલપચોળિયાં થવાનું જોખમ વધારે હોય છે.

ગાલપચોળિયાંથી બચવા માટે શ્રેષ્ઠ રીત એ છે કે MMR રસી કરાવો. MMR રસી ઓરી, ગાલપચોળિયાં અને રૂબેલા ના ત્રણ રોગો સામે રક્ષણ આપે છે. આ રસી બાળકોને 12 મહિના અને 4-6 વર્ષની વચ્ચે બે ડોઝમાં આપવામાં આવે છે.

ગાલપચોળિયાંના ચિહ્નો અને લક્ષણો શું છે?

ગાલપચોળિયાંના ચિહ્નો અને લક્ષણો:

ગાલપચોળિયાં એ Paramyxovirus નામના વાયરસથી થતો સંક્રમક રોગ છે. આ રોગ મુખ્યત્વે બાળકોને થાય છે, પણ વયસ્કો પણ તેનો શિકાર બની શકે છે. ગાલપચોળિયાંના સૌથી સામાન્ય ચિહ્નો અને લક્ષણો માં નીચેનાનો સમાવેશ થાય છે:

• કાનની નીચે ગાલ, ગરદન અથવા જડબામાં સોજો અને દુખાવો: આ ગાલપચોળિયાંનું સૌથી સામાન્ય લક્ષણ છે. સોજો એક અથવા બંને બાજુ થઈ શકે છે અને સામાન્ય રીતે 2-3 અઠવાડિયા સુધી રહે છે.
• તાવ: ગાલપચોળિયાં થયેલા લોકોને સામાન્ય રીતે 101°F (38.3°C) થી 103°F (39.4°C) સુધીનો તાવ આવે છે.
• માથાનો દુખાવો: ગાલપચોળિયાંના લક્ષણોમાં માથાનો દુખાવો પણ સામાન્ય છે.
• સ્નાયુઓમાં દુખાવો અને થાક: ગાલપચોળિયાંના કારણે શરીરમાં દુખાવો અને થાક અનુભવી શકાય છે.
• ભૂખમાં ઘટાડો: ગાલપચોળિયાં થયેલા કેટલાક લોકોને ભૂખ ઓછી લાગી શકે છે.
• સૂકી ખાંસી: ગાલપચોળિયાં સાથે ઘણીવાર સૂકી ખાંસી પણ જોડાયેલી હોય છે.
• પેટમાં દુખાવો અને ઉલટી: કેટલાક લોકોને ગાલપચોળિયાંના લક્ષણો તરીકે પેટમાં દુખાવો અને ઉલટી પણ થઈ શકે છે.

અન્ય ઓછા સામાન્ય ચિહ્નો અને લક્ષણોમાં નીચેનાનો સમાવેશ થાય છે:

• કાનમાં દુખાવો
• જોડાયેલા ગ્રંથીઓ
• સંવેદનશીલતા
• ગળામાં દુખાવો
• છાતીમાં દુખાવો
• સોજો ઘટ્યા પછી ત્વચા પર લાલાશ અથવા ફોલ્લીઓ

જો તમને ગાલપચોળિયાંના કોઈપણ ચિહ્નો અથવા લક્ષણો દેખાય, તો ડૉક્ટર ને મળવું મહત્વપૂર્ણ છે. ગાલપચોળિયાંની કોઈ ચોક્કસ સારવાર નથી, પણ લક્ષણોને દૂર કરવા માટે ડૉક્ટર દવાઓ લખી શકે છે.

ગાલપચોળિયાંથી બચવા માટે શ્રેષ્ઠ રીત એ છે કે MMR રસી કરાવો. MMR રસી ઓરી, ગાલપચોળિયાં અને રૂબેલા ના ત્રણ રોગો સામે રક્ષણ આપે છે.

કોને ગાલપચોળિયાંનું જોખમ વધારે છે?

ગાલપચોળિયાં એ Paramyxovirus નામના વાયરસથી થતો સંક્રમક રોગ છે. આ રોગ મુખ્યત્વે બાળકોને થાય છે, પણ વયસ્કો પણ તેનો શિકાર બની શકે છે. ગાલપચોળિયાં થવાનું જોખમ વધારતા કેટલાક પરિબળો માં નીચેનાનો સમાવેશ થાય છે:

1. બાળપણ:

• ગાલપચોળિયાં 5 વર્ષથી ઓછી ઉંમરના બાળકોમાં સૌથી સામાન્ય છે.
• નાના બાળકોમાં રોગપ્રતિકારક શક્તિ ઓછી હોય છે, જેના કારણે તેમને વાયરસ સામે લડવામાં મુશ્કેલી પડે છે.

2. ઓછી રોગપ્રતિકારક શક્તિ:

• જે લોકોની રોગપ્રતિકારક શક્તિ ઓછી હોય છે તેમને ગાલપચોળિયાં થવાનું જોખમ વધારે હોય છે.
• આમાં કેન્સર, HIV/AIDS અને મૃત્યુ જેવી સ્થિતિઓથી પીડાતા લોકોનો સમાવેશ થાય છે.
• જે લોકો સ્ટીરોઇડ અથવા કીમોથેરાપી જેવી દવાઓ લે છે તેમને પણ ગાલપચોળિયાં થવાનું જોખમ વધારે હોય છે.

3. સંક્રમિત વ્યક્તિ સાથે નજીકનો સંપર્ક:

• જે લોકો સંક્રમિત વ્યક્તિ સાથે નજીકનો સંપર્ક ધરાવે છે તેમને ગાલપચોળિયાં થવાનું જોખમ વધારે હોય છે.
• આમાં સંક્રમિત વ્યક્તિ સાથે રહેવું અથવા કામ કરવું, સંક્રમિત વ્યક્તિ દ્વારા ઉપયોગમાં લેવામાં આવેલી વસ્તુઓનો ઉપયોગ કરવો, સંક્રમિત વ્યક્તિની લાળ ના સંપર્કમાં આવવોનો સમાવેશ થાય છે.

4. અન્ય પરિબળો:

• ગર્ભવતી મહિલાઓ ને ગાલપચોળિયાં થવાનું જોખમ વધારે હોય છે.
• ધૂમ્રપાન કરનારાઓ ને પણ ગાલપચોળિયાં થવાનું જોખમ વધારે હોય છે.
• ગરીબી અને અપૌષ્ટિકતા વાળા લોકોને પણ ગાલપચોળિયાં થવાનું જોખમ વધારે હોય છે.

ગાલપચોળિયાંથી બચવા માટે શ્રેષ્ઠ રીત એ છે કે MMR રસી કરાવો. MMR રસી ઓરી, ગાલપચોળિયાં અને રૂબેલા ના ત્રણ રોગો સામે રક્ષણ આપે છે. આ રસી બાળકોને 12 મહિના અને 4-6 વર્ષની વચ્ચે બે ડોઝમાં આપવામાં આવે છે.

ગાલપચોળિયાંનું નિદાન કેવી રીતે કરવું?

ગાલપચોળિયાં એ Paramyxovirus નામના વાયરસથી થતો સંક્રમક રોગ છે. આ રોગ મુખ્યત્વે બાળકોને થાય છે, પણ વયસ્કો પણ તેનો શિકાર બની શકે છે. ગાલપચોળિયાંનું નિદાન નીચેના પગલાં દ્વારા કરી શકાય છે:

1. ડૉક્ટરની મુલાકાત:

• ગાલપચોળિયાંના લક્ષણો ધરાવતી કોઈપણ વ્યક્તિએ ડૉક્ટર ને મળવું જોઈએ.
• ડૉક્ટર રોગીના ઇતિહાસ અને લક્ષણો વિશે પૂછપરછ કરશે.
• ડૉક્ટર શારીરિક પરીક્ષા પણ કરશે, જેમાં ગાલ, ગરદન અને જડબા માં સોજો તપાસવાનો સમાવેશ થાય છે.

2. પરીક્ષણો:

• ડૉક્ટર ગાલપચોળિયાં ના નિદાનની પુષ્ટિ કરવા માટે પરીક્ષણો કરાવી શકે છે.
• આ પરીક્ષણોમાં રક્ત પરીક્ષણ અને ગળાના સ્વેબ પરીક્ષણનો સમાવેશ થઈ શકે છે.
• રક્ત પરીક્ષણ માં Paramyxovirus ના પ્રતિરક્ષાઓ ની હાજરી તપાસવામાં આવે છે.
• ગળાના સ્વેબ પરીક્ષણમાં વાયરસ ની હાજરી તપાસવા માટે ગળામાંથી સ્વેબ લેવામાં આવે છે.

3. છબીઓ:

• કેટલાક કિસ્સાઓમાં, ડૉક્ટર ગાલ, ગરદન અને જડબા માં સોજોનું વધુ સારું મૂલ્યાંકન કરવા માટે X-ray અથવા CT સ્કેન જેવી છબીઓ ની ભલામણ કરી શકે છે.

ગાલપચોળિયાંનું નિદાન ડૉક્ટરના મૂલ્યાંકન અને પરીક્ષણોના પરિણામો પર આધારિત છે. જો ડૉક્ટરને શંકા હોય કે દર્દીને ગાલપચોળિયાં થયા છે, તો તેઓ નિદાનની પુષ્ટિ કરવા માટે પરીક્ષણો કરાવશે.

ગાલપચોળિયાં ની કોઈ ચોક્કસ સારવાર નથી, પણ લક્ષણોને દૂર કરવા માટે ડૉક્ટર દવાઓ લખી શકે છે. ગંભીર જટિલતાઓ દુર્લભ છે, પણ તેમાં પુરુષોમાં વંધ્યત્વ, મગજનો સોજો (મેનિન્જાઇટિસ) અને શ્રવણશક્તિમાં ઘટાડોનો સમાવેશ થાય છે.

ગાલપચોળિયાંની સારવાર શું છે?

ગાલપચોળિયાં એ વાયરલ ચેપ છે જેના માટે કોઈ ચોક્કસ એન્ટિવાયરલ સારવાર નથી. મેનેજમેન્ટ મુખ્યત્વે લક્ષણોને દૂર કરવા અને જટિલતાઓને રોકવા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે છે. અહીં ગાલપચોળિયાં માટે સારવાર અભિગમની વિગતવાર રૂપરેખા છે:

લાક્ષાણિક સારવાર

પીડા અને તાવ રાહત:

એસેટામિનોફેન (ટાયલેનોલ) અથવા આઇબુપ્રોફેન (એડવિલ, મોટરિન) નો ઉપયોગ તાવ ઘટાડવા અને પીડાને દૂર કરવા માટે થઈ શકે છે.
રેય સિન્ડ્રોમના જોખમને કારણે બાળકો અને કિશોરોમાં એસ્પિરિન ટાળો, એક દુર્લભ પરંતુ ગંભીર સ્થિતિ.

હાઇડ્રેશન:

હાઇડ્રેટેડ રહેવા માટે પુષ્કળ પ્રવાહીના સેવનને પ્રોત્સાહિત કરો, ખાસ કરીને પાણી.
એસિડિક રસ (જેમ કે નારંગીનો રસ) ટાળો જે સોજો પેરોટીડ ગ્રંથીઓમાં બળતરા કરી શકે છે.

આરામ:

શરીરને ચેપ સામે લડવામાં મદદ કરવા માટે પૂરતો આરામ જરૂરી છે.
ઠંડા અથવા ગરમ સંકોચન:

સોજોવાળા વિસ્તારોમાં ઠંડા અથવા ગરમ કોમ્પ્રેસ લગાવવાથી અગવડતા દૂર કરવામાં મદદ મળી શકે છે.

આઇસોલેશન

વાયરસને અન્ય લોકોમાં ફેલાતો અટકાવવા માટે, ગાલપચોળિયાંવાળા વ્યક્તિઓને અલગ રાખવા જોઈએ, સામાન્ય રીતે ગ્રંથિમાં સોજો શરૂ થયા પછી ઓછામાં ઓછા પાંચ દિવસ માટે.
હાથની સારી સ્વચ્છતા અને શ્વસન શિષ્ટાચારની ખાતરી કરો (ખાંસી કે છીંક આવે ત્યારે મોં અને નાકને ઢાંકવું).

ડાયેટરી એડજસ્ટમેન્ટ્સ

હળવા ખોરાક કે જે ચાવવા માટે સરળ છે તે ખાવા માટે વધુ આરામદાયક હોઈ શકે છે.
લાળના પ્રવાહને ઉત્તેજીત કરી શકે તેવા ખોરાક અને પીણાં ટાળો, જે વધુ પીડા પેદા કરી શકે છે.

જટિલ વ્યવસ્થાપન

ઓર્કાઇટિસ: પુરુષોમાં અંડકોષની બળતરાને સહાયક સંભાળની જરૂર પડી શકે છે, જેમાં બેડ રેસ્ટ, આઈસ પેક અને પીડા રાહતનો સમાવેશ થાય છે.
ઓફોરીટીસ અને માસ્ટાઇટિસ: અંડાશય અથવા સ્તનોની બળતરાને સમાન સહાયક સારવારની જરૂર પડી શકે છે.
મેનિન્જાઇટિસ અથવા એન્સેફાલીટીસ: ગંભીર ગૂંચવણો માટે હોસ્પિટલમાં દાખલ થવું અને સહાયક સંભાળ, ઇન્ટ્રાવેનસ પ્રવાહી અને દવાઓ સહિતની જરૂર પડી શકે છે.

રસીકરણ અને નિવારણ

એમએમઆર રસી: ઓરી, ગાલપચોળિયાં અને રૂબેલા (એમએમઆર) રસીના ગાલપચોળિયાંના ઘટક એ ગાલપચોળિયાંને રોકવાનો શ્રેષ્ઠ માર્ગ છે. તે સામાન્ય રીતે બે ડોઝમાં આપવામાં આવે છે, પ્રથમ 12-15 મહિનાની ઉંમરે અને બીજી 4-6 વર્ષની ઉંમરે.
પોસ્ટ-એક્સપોઝર પ્રોફીલેક્સિસ: એક્સપોઝર પછી રસીકરણ ગાલપચોળિયાંને રોકવા માટે અસરકારક નથી પરંતુ ભવિષ્યના એક્સપોઝર સામે રક્ષણ માટે ભલામણ કરવામાં આવી શકે છે.

ફોલો-અપ

લક્ષણોના નિરાકરણ પર દેખરેખ રાખવા અને ઉદ્દભવતી કોઈપણ ગૂંચવણોનું સંચાલન કરવા માટે આરોગ્યસંભાળ પ્રદાતા સાથે નિયમિત ફોલો-અપ જરૂરી છે.
સારાંશમાં, ગાલપચોળિયાંની સારવારમાં મુખ્યત્વે લક્ષણોને દૂર કરવા અને ગૂંચવણો અટકાવવા સહાયક સંભાળનો સમાવેશ થાય છે. ગાલપચોળિયાંને રોકવા માટે રસીકરણ એ સૌથી અસરકારક રીત છે.

ગાલપચોળિયાંનું જોખમ કેવી રીતે ઘટાડવું?

ગાલપચોળિયાંનું જોખમ ઘટાડવા માટે ટીપ્સ:

સામાન્ય ટીપ્સ:

• પોતાની સલામતી સમજો: ગાલપચોળિયાં શું છે અને તે કેવી રીતે થાય છે તે સમજો. જોખમી પરિસ્થિતિઓને ઓળખો અને તે ટાળો.
• આત્મવિશ્વાસ રાખો: સ્પષ્ટ અને દૃઢ અવાજમાં “ના” કહેવામાં સંકોચ ન કરો.
• મદદ માટે પૂછો: જો તમને કોઈ અસુરક્ષિત અનુભવો છો, તો તમારા મિત્રો, પરિવાર, શિક્ષકો અથવા અધિકારીઓને મદદ માટે કહો.
• સમર્થન મેળવો: જો તમે ગાલપચોળિયાંનો શિકાર બન્યા છો, તો તમે એકલા નથી. મદદ અને સમર્થન માટે તમારા માટે ઘણા સંસાધનો ઉપલબ્ધ છે.

બાળકો માટે ટીપ્સ:

• તમારા માતાપિતા અથવા વિશ્વાસુ પુખ્ત વ્યક્તિ સાથે વાત કરો: જો કોઈ તમને અસ્વસ્થ અનુભવ કરાવે છે, તો તેમના વિશે વાત કરવામાં સંકોચ ન કરો.
• તમારા શરીરનું સાંભળો: જો કંઈક ખોટું લાગે છે, તો તે સામાન્ય રીતે ખોટું હોય છે. તમારી સીમાઓ નક્કી કરો અને તેમનું પાલન કરો.
• “ના” કહેવાથી ડરશો નહીં: તમારે કોઈપણ વસ્તુ કરવા માટે દબાણ અનુભવવું જોઈએ નહીં જે તમે કરવા માંગતા નથી.
• સુરક્ષિત સ્થળે જાઓ: જો તમે અસુરક્ષિત અનુભવો છો, તો સુરક્ષિત સ્થળે જાઓ અને મદદ માટે પૂછો.

પુખ્ત વયના લોકો માટે ટીપ્સ:

• બાળકોને શિક્ષિત કરો: ગાલપચોળિયાં શું છે અને તે કેવી રીતે ટાળવું તે બાળકોને શીખવો.
• સતર્ક રહો: તમારા બાળકો કોની સાથે સમય પસાર કરે છે તેના પર નજર રાખો અને તેમના પ્રવૃત્તિઓ વિશે પૂછપરછ કરો.
• વિશ્વાસ બનાવો: તમારા બાળકો સાથે એવું વાતાવરણ બનાવો કે જેમાં તેઓ તમારી સાથે કોઈપણ બાબત વિશે વાત કરી શકે.
• મદદ કરો: જો તમને લાગે કે કોઈ બાળક ગાલપચોળિયાંનો શિકાર બની રહ્યું છે, તો તેમને મદદ કરવા માટે પગલાં લો.