ઉલટી

ઉલટી શું છે?

ઉલટી એ એક એવી શારીરિક ક્રિયા છે જેમાં પેટ અને અન્નનળીમાંથી ખોરાક, પાણી અને પેટનું એસિડ બળપૂર્વક મોં દ્વારા બહાર કાઢવામાં આવે છે.

ઉલટી થવાના ઘણાં કારણો હોઈ શકે છે, જેમ કે:

• ગેસ્ટ્રોએન્ટેરાઇટિસ (પેટનો ઝાડા): આ એક વાયરલ કે બેક્ટેરિયલ ઇન્ફેક્શન છે જે આંતરડાને અસર કરે છે અને ઝાડા, ઉલટી, પેટમાં દુખાવો અને તાવનું કારણ બની શકે છે.
• ફૂડ પોઇઝનિંગ: જંતુયુક્ત ખોરાક ખાવાથી ફૂડ પોઇઝનિંગ થઈ શકે છે, જેના કારણે ઉલટી, ઝાડા, પેટમાં દુખાવો અને તાવ થઈ શકે છે.
• મોશન સિકનેસ: કાર, વિમાન અથવા બોટમાં મુસાફરી કરતી વખતે મોશન સિકનેસ થઈ શકે છે, જેના કારણે ઉબકા, ઉલટી અને ચક્કર આવવાનું થઈ શકે છે.
• ગર્ભાવસ્થા: ગર્ભાવસ્થાના પ્રારંભિક તબક્કામાં કેટલીક મહિલાઓને ઉબકા અને ઉલટી થઈ શકે છે, જેને “મોર્નિંગ સિકનેસ” કહેવાય છે.
• માઇગ્રેન: માઇગ્રેનના હુમલા સાથે ઘણીવાર ઉબકા અને ઉલટી થાય છે.
• માનસિક તણાવ: ગભરાટ, ચિંતા અથવા તણાવ ઉલટીનું કારણ બની શકે છે.
• દવાઓ: કેટલીક દવાઓના આડઅસરોમાં ઉલટીનો સમાવેશ થઈ શકે છે.
• ગંભીર તબીબી સ્થિતિઓ: ક્યારેક ઉલટી ગંભીર તબીબી સ્થિતિઓનું લક્ષણ હોઈ શકે છે, જેમ કે એપેન્ડિસાઇટિસ, મગજમાં ટ્યુમર અથવા કિડની નિષ્ફળતા.

જો તમને ઉલટી થઈ રહી હોય, તો પુષ્કળ પ્રવાહી પીવો જેથી તમે ડિહાઇડ્રેટ ન થાઓ. જો તમને ઉલટી સાથે તાવ, તીવ્ર પેટમાં દુખાવો અથવા ઝાડા થાય, તો તમારે ડૉક્ટરને મળવું જોઈએ.

ઉલટી રોકવા માટે તમે ઘણી બધી બાબતો કરી શકો છો, જેમ કે:

• જંતુયુક્ત ખોરાક ખાવાનું ટાળો: ખોરાકને સારી રીતે રાંધો અને તાજા ફળો અને શાકભાજીને સારી રીતે ધોઈ લો.
• ધીમે ધીમે અને ઓછા પ્રમાણમાં ખાઓ: જો તમને ઉબકા આવી રહી હોય, તો મોટા ભોજનને બદલે નાના, વારંવારના ભોજનો ખાઓ.
• મસાલેદાર અને ચરબીયુક્ત ખોરાક ટાળો: આ ખોરાક પેટને બળતરા કરી શકે છે અને ઉબકા

ઉલટીના કારણો શું છે?

ઉલટી થવાના ઘણાં કારણો હોઈ શકે છે, જેમાં નીચેનાનો સમાવેશ થાય છે:

• જઠરાંતરિય સમસ્યાઓ: આ સૌથી સામાન્ય કારણોમાંનું એક છે, જેમાં ફૂડ પોઈઝનિંગ, ગેસ્ટ્રોએન્ટેરાઇટિસ (ઝાડા અને ઉલટી), એસિડ રિફ્લક્સ અને પેટના ફૂલવા જેવા રોગોનો સમાવેશ થાય છે.
• ચેપ: વાયરલ, બેક્ટેરિયલ અને પરોજીવી ચેપ ઉલટીનું કારણ બની શકે છે.
• ગર્ભાવસ્થા: ગર્ભાવસ્થાના પ્રારંભિક તબક્કામાં ઘણી મહિલાઓને ઉબકા અને ઉલટીનો અનુભવ થાય છે, જેને “મોર્નિંગ સિકનેસ” કહેવામાં આવે છે.
• દવાઓ: કેટલીક દવાઓ ઉબકા અને ઉલટીના આડઅસરો તરીકે થઈ શકે છે.
• માઇગ્રેન: માથાના દુખાવાનો એક પ્રકાર જે ઉબકા અને ઉલટી સાથે હોઈ શકે છે.
• માનસિક સ્વાસ્થ્યની સ્થિતિઓ: ચિંતા અને તણાવ ઉલટીનું કારણ બની શકે છે.
• ગંભીર તબીબી સ્થિતિઓ: કેટલીક ગંભીર તબીબી સ્થિતિઓ, જેમ કે મગજનો ટ્યુમર, મેનિન્જાઇટિસ અને કિડની નિષ્ફળતા, પણ ઉલટીનું કારણ બની શકે છે.

જો તમને ઉલટી થઈ રહી હોય, તો શરીરમાંથી પ્રવાહી અને ઇલેક્ટ્રોલાઇટ્સ ગુમાવવાનું ટાળવા માટે પુષ્કળ પ્રવાહી પીવું મહત્વપૂર્ણ છે. જો તમે ડિહાઇડ્રેટેડ અનુભવો છો, તો તમારે ORS ઘોળણ પીવું જોઈએ. ઉલટી સાથે તમને અન્ય કોઈ લક્ષણો હોય, જેમ કે તાવ, તીવ્ર પેટમાં દુખાવો અથવા રક્તસ્ત્રાવ, તો તમારે તબીબી સહાય લેવી જોઈએ.

ઉલટીના કારણનું નિદાન કરવા માટે ડૉક્ટર તમારી તબીબી ઇતિહાસ અને લક્ષણોનું મૂલ્યાંકન કરશે. તેઓ શારીરિક પરીક્ષા પણ કરી શકે છે અને પરીક્ષણો કરાવી શકે છે, જેમ કે રક્ત પરીક્ષણો અથવા ઇમેજિંગ પરીક્ષણો.

ઉલટીના કારણ પર આધાર રાખીને, સારવારમાં ઘરેલું સારવાર, દવાઓ અથવા તબીબી સારવારનો સમાવેશ થઈ શકે છે.

જો તમને ઉલટી થઈ રહી હોય, તો ડૉક્ટરનો સંપર્ક કરવો હંમેશા શ્રેષ્ઠ છે, ખાસ કરીને જો તમને અન્ય કોઈ લક્ષણો હોય અથવા ડિહાઇડ્રેટેડ અનુભવો છો.

ઉલ્ટીના અન્ય ચિહ્નો અને લક્ષણો શું છે?

ઉલટી સાથે ઘણા બધા અન્ય ચિહ્નો અને લક્ષણો હોઈ શકે છે, જેમાં નીચેનાનો સમાવેશ થાય છે:

• ઉબકા: પેટમાં અસ્વસ્થતા અથવા ગડબડ જે ઉલટી પહેલા અથવા તેની સાથે થઈ શકે છે.
• પેટમાં દુખાવો: પેટમાં દુખાવો અથવા ખેંચાણ જે ઉલટી પહેલા, તેની સાથે અથવા પછી થઈ શકે છે.
• ઝાડા: પાતળા, પાણી જેવા ઝાડા, જે શરીરમાંથી પ્રવાહી અને ઇલેક્ટ્રોલાઇટ્સનું નુકસાન કરી શકે છે.
• ડાયેરિયા: પાચનતંત્રમાંથી ખોરાક ઝડપથી પસાર થવાને કારણે થતા મુલાયમ અથવા પાણી જેવા ઝાડા.
• જ્વર: શરીરનું તાપમાન સામાન્ય કરતાં વધારે હોવું, જે ચેપનો સંકેત હોઈ શકે છે.
• ઠંડી લાગવી: શરીરનું તાપમાન સામાન્ય કરતાં ઓછું હોવું, જે ચેપનો સંકેત હોઈ શકે છે.
• થાક: શારીરિક અથવા માનસિક થાક અથવા શક્તિનો અભાવ.
• માથાનો દુખાવો: માથામાં દુખાવો જે તીવ્ર અથવા ધબકારો હોઈ શકે છે.
• ભૂખમાં ઘટાડો: ભોજન પ્રત્યે રસ અથવા ભૂખનો અભાવ.
• વજન ઘટવું: ટૂંકા સમયગાળામાં અન્ય કોઈ કારણ વિના વજનમાં અચાનક ઘટાડો.

જો તમને ઉલટી સાથે આમાંના કોઈપણ ચિહ્નો અથવા લક્ષણોનો અનુભવ થાય, તો શરીરમાંથી પ્રવાહી અને ઇલેક્ટ્રોલાઇટ્સ ગુમાવવાનું ટાળવા માટે પુષ્કળ પ્રવાહી પીવું મહત્વપૂર્ણ છે. જો તમને ડિહાઇડ્રેટેડ અનુભવો છો, તો તમારે ORS ઘોળણ પીવું જોઈએ. જો તમને ઉલટી સાથે અન્ય કોઈ ગંભીર લક્ષણો હોય, તો તમારે તાત્કાલિક તબીબી સહાય લેવી જોઈએ.

ઉલટીના કારણનું નિદાન કરવા માટે ડૉક્ટર તમારી તબીબી ઇતિહાસ અને લક્ષણોનું મૂલ્યાંકન કરશે. તેઓ શારીરિક પરીક્ષા પણ કરી શકે છે અને પરીક્ષણો કરાવી શકે છે, જેમ કે રક્ત પરીક્ષણો અથવા ઇમેજિંગ પરીક્ષણો.

ઉલટીના કારણ પર આધાર રાખીને, સારવારમાં ઘરેલું સારવાર, દવાઓ અથવા તબીબી સારવારનો સમાવેશ થઈ શકે છે.

ઉલટીનું જોખમ કોને વધારે છે?

ઉલટી થવાનું જોખમ વધારતા ઘણા પરિબળો છે, જેમાં નીચેનાનો સમાવેશ થાય છે:

• શિશુઓ અને બાળકો: નાના બાળકોમાં ઉલટી થવાનું સામાન્ય છે, કારણ કે તેમનું પાચનતંત્ર હજુ પણ વિકાસ પામી રહ્યું છે અને તેઓ વાયરલ અને બેક્ટેરિયલ ચેપ માટે વધુ સંવેદનશીલ હોય છે.
• ગર્ભવતી મહિલાઓ: ગર્ભાવસ્થાના પ્રારંભિક તબક્કામાં ઘણી મહિલાઓને ઉબકા અને ઉલટીનો અનુભવ થાય છે, જેને “મોર્નિંગ સિકનેસ” કહેવામાં આવે છે.
• વૃદ્ધ પુખ્ત વયના લોકો: વૃદ્ધ પુખ્ત વયના લોકોમાં ડિહાઇડ્રેશન, દવાઓના આડઅસરો અને ગંભીર તબીબી સ્થિતિઓના જોખમ વધારે હોય છે, જે ઉલટી તરફ દોરી શકે છે.
• દુર્બળ પ્રતિરક્ષા પ્રણાલી: નબળી પ્રતિરક્ષા પ્રણાલી ધરાવતા લોકો ચેપ લાગવાનું વધુ સંવેદનશીલ હોય છે જે ઉલટીનું કારણ બની શકે છે.
• ગતિશીલ બીમારી: ગતિશીલ બીમારી એક સ્થિતિ છે જે ગતિ દરમિયાન ઉબકા, ઉલટી અને ચક્કર આવવાનું કારણ બને છે.
• માનસિક સ્વાસ્થ્યની સ્થિતિઓ: ચિંતા અને તણાવ ઉલટીનું કારણ બની શકે છે.
• કેટલીક દવાઓ: કેટલીક દવાઓ ઉબકા અને ઉલટીના આડઅસરો તરીકે થઈ શકે છે.
• ગંભીર તબીબી સ્થિતિઓ: મગજનો ટ્યુમર, મેનિન્જાઇટિસ અને કિડની નિષ્ફળતા જેવી કેટલીક ગંભીર તબીબી સ્થિતિઓ ઉલટીનું કારણ બની શકે છે.

જો તમને ઉલટી થઈ રહી હોય, તો શરીરમાંથી પ્રવાહી અને ઇલેક્ટ્રોલાઇટ્સ ગુમાવવાનું ટાળવા માટે પુષ્કળ પ્રવાહી પીવું મહત્વપૂર્ણ છે. જો તમને ડિહાઇડ્રેટેડ અનુભવો છો, તો તમારે ORS ઘોળણ પીવું જોઈએ. ઉલટી સાથે તમને અન્ય કોઈ લક્ષણો હોય, જેમ કે તાવ, તીવ્ર પેટમાં દુખાવો અથવા રક્તસ્ત્રાવ, તો તમારે તબીબી સહાય લેવી જોઈએ.

ઉલ્ટી સાથે કયા રોગો સંકળાયેલા છે?

ઘણા બધા રોગો છે જે ઉલટી સાથે સંકળાયેલા છે, જેમાં નીચેનાનો સમાવેશ થાય છે:

જઠરાંતરિય રોગો:

• ફૂડ પોઈઝનિંગ: બગડેલા અથવા દૂષિત ખોરાક ખાવાથી થતો ચેપ, જે ઉબકા, ઉલટી, ઝાડા, પેટમાં દુખાવો અને તાવનું કારણ બની શકે છે.
• ગેસ્ટ્રોએન્ટેરાઇટિસ: વાયરલ અથવા બેક્ટેરિયલ ચેપ જે ઝાડા અને ઉલટીનું કારણ બને છે.
• એસિડ રિફ્લક્સ: જ્યારે પેટનું એસિડ અન્નનળીમાં પાછું વહે છે, જે છાતીમાં બળતરા અને ઉબકાનું કારણ બની શકે છે.
• પેટના ફૂલવા: પેટમાં ગેસ અથવા સોજો, જે ઉબકા અને ઉલટીનું કારણ બની શકે છે.

અન્ય રોગો:

• ગર્ભાવસ્થા: ગર્ભાવસ્થાના પ્રારંભિક તબક્કામાં ઘણી મહિલાઓને ઉબકા અને ઉલટીનો અનુભવ થાય છે, જેને “મોર્નિંગ સિકનેસ” કહેવામાં આવે છે.
• માઇગ્રેન: માથાના દુખાવાનો એક પ્રકાર જે ઉબકા અને ઉલટી સાથે હોઈ શકે છે.
• ચિંતા અને તણાવ: માનસિક સ્વાસ્થ્યની સ્થિતિઓ જે ઉબકા અને ઉલટીનું કારણ બની શકે છે.
• મગજનો ટ્યુમર: મગજનો ટ્યુમર ઉબકા, ઉલટી અને અન્ય ચેતના લક્ષણોનું કારણ બની શકે છે.
• મેનિન્જાઇટિસ: મગજ અને કરોડરજ્જુને આવરતી પડદાનો સોજો, જે ઉબકા, ઉલટી, ગરદનમાં તણાવ અને તાવનું કારણ બની શકે છે.
• કિડની નિષ્ફળતા: કિડની યોગ્ય રીતે કાર્ય કરતી નથી, જે ઉબકા, ઉલટી, થાક અને શ્વાસ લેવામાં તકલીફનું કારણ બની શકે છે.

જો તમને ઉલટી થઈ રહી હોય, તો શરીરમાંથી પ્રવાહી અને ઇલેક્ટ્રોલાઇટ્સ ગુમાવવાનું ટાળવા માટે પુષ્કળ પ્રવાહી પીવું મહત્વપૂર્ણ છે. જો તમને ડિહાઇડ્રેટેડ અનુભવો છો, તો તમારે ORS ઘોળણ પીવું જોઈએ. ઉલટી સાથે તમને અન્ય કોઈ લક્ષણો હોય, જેમ કે તાવ, તીવ્ર પેટમાં દુખાવો અથવા રક્તસ્ત્રાવ, તો તમારે તબીબી સહાય લેવી જોઈએ.

ઉલટીનું નિદાન કેવી રીતે કરવું?

ઉલટીના કારણના નિદાનમાં અંતર્ગત સમસ્યાને સમજવા માટે ઘણા પગલાઓનો સમાવેશ થાય છે. અહીં એક સામાન્ય અભિગમ છે જેને અનુસરી શકાય છે:

1. તબીબી ઇતિહાસ

અવધિ અને આવર્તન: ઉલટી ક્યારે શરૂ થઈ? તે કેટલી વાર થાય છે?
શરૂઆત: શું તે અચાનક શરૂ થયું કે ધીમે ધીમે?
સંબંધિત લક્ષણો: શું તાવ, પેટમાં દુખાવો, માથાનો દુખાવો, ઝાડા, ચક્કર અથવા વજન ઘટવા જેવા અન્ય લક્ષણો છે?
તાજેતરની પ્રવૃત્તિઓ: કોઈપણ તાજેતરની મુસાફરી, આહારમાં ફેરફાર અથવા બીમાર વ્યક્તિઓ સાથે સંપર્ક?
તબીબી સ્થિતિઓ: ડાયાબિટીસ, માઇગ્રેઇન્સ અથવા જઠરાંત્રિય વિકૃતિઓ જેવી કોઈપણ પૂર્વ-અસ્તિત્વમાં રહેલી સ્થિતિઓ?
દવાઓ: વર્તમાન દવાઓ અથવા દવામાં તાજેતરના ફેરફારો?
પદાર્થનો ઉપયોગ: દારૂ, દવાઓ અથવા સંભવિત ઝેર?
ગર્ભાવસ્થા: પ્રસૂતિ વયની સ્ત્રીઓ માટે, ગર્ભાવસ્થાની સંભાવનાને ધ્યાનમાં લો.

2. શારીરિક પરીક્ષા

મહત્વપૂર્ણ સંકેતો: બ્લડ પ્રેશર, પલ્સ, તાપમાન અને શ્વસન દર તપાસો.
પેટની પરીક્ષા: કોમળતા, ખેંચાણ અથવા અસામાન્ય અવાજો માટે જુઓ.
ન્યુરોલોજીકલ પરીક્ષા: ન્યુરોલોજીકલ ક્ષતિના ચિહ્નો માટે આકારણી.
ડિહાઇડ્રેશનના ચિહ્નો: શુષ્ક મ્યુકોસ મેમ્બ્રેન, ચામડીના ટર્ગરમાં ઘટાડો, ડૂબી ગયેલી આંખો અને પેશાબના ઉત્પાદનમાં ઘટાડો.

3. પ્રયોગશાળા પરીક્ષણો

રક્ત પરીક્ષણો: સંપૂર્ણ રક્ત ગણતરી (સીબીસી), ઇલેક્ટ્રોલાઇટ્સ, યકૃત કાર્ય પરીક્ષણો, રેનલ કાર્ય પરીક્ષણો, ગ્લુકોઝ સ્તર.
યુરીનાલિસિસ: ચેપ, કીટોન્સ અથવા અન્ય અસાધારણતા તપાસવા માટે.
ગર્ભાવસ્થા પરિક્ષણ: પ્રસૂતિ વયની સ્ત્રીઓ માટે.

4. ઇમેજિંગ સ્ટડીઝ

પેટનો અલ્ટ્રાસાઉન્ડ: પિત્તાશય, યકૃતની સમસ્યાઓ અથવા પેટની અન્ય અસામાન્યતાઓ જોવા માટે.
સીટી સ્કેન અથવા એમઆરઆઈ: જો પેટ અથવા મગજના વધુ વિગતવાર દૃશ્યની જરૂર હોય.
એક્સ-રે: આંતરડાના અવરોધો અથવા છિદ્રો તપાસવા માટે.

5. વિશેષ પરીક્ષણો

એન્ડોસ્કોપી: જો અલ્સર અથવા ગેસ્ટ્રાઇટિસ જેવા જઠરાંત્રિય કારણોની શંકા હોય.
સ્ટૂલ ટેસ્ટ: ચેપ અથવા પરોપજીવીઓની તપાસ કરવા માટે.

6. અવલોકન અને દેખરેખ

સિમ્પટમ ડાયરી: ઉલટીના એપિસોડ, ટ્રિગર્સ અને સાથેના લક્ષણોનો રેકોર્ડ રાખવાથી પેટર્નને ઓળખવામાં મદદ મળી શકે છે.
સારવારનો પ્રતિસાદ: અવલોકન કરવું કે લક્ષણો એન્ટિમેટિક્સ, રીહાઈડ્રેશન અથવા આહારમાં ફેરફાર જેવી સારવારને કેવી રીતે પ્રતિભાવ આપે છે.
ઇતિહાસ અને લક્ષણો પર આધારિત સામાન્ય કારણો
ચેપ: ગેસ્ટ્રોએન્ટેરિટિસ, ફૂડ પોઇઝનિંગ, વાયરલ ચેપ.
જઠરાંત્રિય વિકૃતિઓ: ગેસ્ટ્રાઇટિસ, અલ્સર, સ્વાદુપિંડનો સોજો, એપેન્ડિસાઈટિસ.

ન્યુરોલોજીકલ સ્થિતિઓ: માઇગ્રેઇન્સ, ઇન્ટ્રાક્રેનિયલ દબાણમાં વધારો.
મેટાબોલિક ડિસઓર્ડર: ડાયાબિટીક કીટોએસિડોસિસ, એડિસન રોગ.
મનોવૈજ્ઞાનિક પરિબળો: તાણ, ચિંતા, ખાવાની વિકૃતિઓ.
દવાઓ અને ઝેર: દવાઓ, આલ્કોહોલ અથવા ઝેરના સેવનની આડ અસરો.

ગર્ભાવસ્થા: સવારની માંદગી, હાયપરમેસિસ ગ્રેવિડેરમ.
તાત્કાલિક તબીબી ધ્યાન ક્યારે લેવું
ગંભીર પેટનો દુખાવો: એપેન્ડિસાઈટિસ અથવા આંતરડામાં અવરોધ જેવી ગંભીર સ્થિતિ સૂચવી શકે છે.
સતત ઉલ્ટી: પુખ્ત વયના લોકોમાં 24 કલાકથી વધુ અથવા બાળકોમાં 12 કલાકથી વધુ સમય ચાલે છે.

ડિહાઇડ્રેશનના ચિહ્નો: શુષ્ક મોં, પેશાબમાં ઘટાડો, ચક્કર.
લોહીની ઉલટી: જઠરાંત્રિય રક્તસ્રાવ સૂચવી શકે છે.
ગંભીર માથાનો દુખાવો અથવા ગરદનની જડતા: ન્યુરોલોજીકલ સમસ્યા સૂચવી શકે છે.

ઉચ્ચ તાવ: ઉલટી સાથે ગંભીર ચેપ સૂચવી શકે છે.

જો ઉલટી ચાલુ રહે અથવા બગડે, તો સંપૂર્ણ મૂલ્યાંકન અને યોગ્ય સારવાર માટે હેલ્થકેર પ્રોફેશનલની સલાહ લેવી મહત્વપૂર્ણ છે.

ઉલ્ટીની સારવાર શું છે?

જો તમને ઉલટી થઈ રહી હોય, તો હું તમને લાયક તબીબી વ્યાવસાયિકનો સંપર્ક કરવાની ભલામણ કરું છું.

તેઓ તમારા લક્ષણોનું નિદાન કરી શકશે અને યોગ્ય સારવાર આપી શકશે.

ઉલટીના કારણ પર આધાર રાખીને, સારવારમાં ઘરેલું ઉપાયો, દવાઓ અથવા તબીબી સારવારનો સમાવેશ થઈ શકે છે.

કેટલાક સામાન્ય ઘરેલું ઉપાયોમાં શામેલ છે:

• પુષ્કળ પ્રવાહી પીવો: ડિહાઇડ્રેશન ટાળવા માટે પાણી, ચા, ORS ઘોળણ અથવા સ્પષ્ટ સૂપ પીવો.
• આરામ કરો: જ્યાં સુધી તમને સારું ન લાગે ત્યાં સુધી આરામ કરો.
• હળવો ખોરાક ખાઓ: જ્યારે તમે ફરીથી ખાવાનું શરૂ કરો છો, ત્યારે બ્રાઉન રાઈસ, ટોસ્ટ અને બનાના જેવા હળવા ખોરાક ખાઓ.
• જિnger ખાઓ: આદુ ઉબકા અને ઉલટી ઘટાડવામાં મદદ કરી શકે છે. તમે આદુની ચા પી શકો છો, આદુની કેન્ડી ચૂસી શકો છો અથવા આદુનું સપ્લિમેન્ટ લઈ શકો છો.

જો તમારી ઉલટી ગંભીર હોય અથવા લાંબા સમય સુધી ચાલુ રહે, તો તમારે ડૉક્ટરને મળવું જોઈએ.

તેઓ ઉલટીનું કારણ નક્કી કરી શકશે અને યોગ્ય સારવાર આપી શકશે.

ડૉક્ટર નીચેની દવાઓ લખી શકે છે:

• એન્ટિમેટિક્સ: ઉબકા અને ઉલટી ઘટાડવા માટે દવાઓ.
• ડાયેરિયા વિરોધી દવાઓ: ઝાડા ઘટાડવા માટે દવાઓ, જો તે ઉલટીનું કારણ હોય.
• પેઇનકિલર્સ: પેટમાં દુખાવો ઘટાડવા માટે દવાઓ.
• ઇન્ટ્રાવેનસ (IV) પ્રવાહીઓ: જો તમે ગંભીર રીતે ડિહાઇડ્રેટેડ છો તો તમને IV પ્રવાહીઓ આપવામાં આવી શકે છે.

ઉલ્ટીના ઘરેલું ઉપચાર શું છે?

ઉલ્ટી માટે ઘણા બધા ઘરેલું ઉપાય છે જે ઉબકા અને ઉલટી ઘટાડવામાં મદદ કરી શકે છે. જો કે, યાદ રાખો કે ગંભીર કિસ્સાઓમાં તબીબી સહાય લેવી જરૂરી છે.

અહીં કેટલાક સામાન્ય ઘરેલું ઉપાયો છે:

પુષ્કળ પ્રવાહી પીવો: ડિહાઇડ્રેશન ટાળવું ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે, ખાસ કરીને જો તમને ઉલટી થઈ રહી હોય. પાણી, ચા, ઓઆરએસ ઘોળણ અથવા સ્પષ્ટ સૂપ જેવા પ્રવાહી પીવો. થોડા-થોડા સમયે નાની માત્રામાં પીવો, કારણ કે વધુ પીવાથી ઉલટી થઈ શકે છે.

આરામ કરો: જ્યાં સુધી તમને સારું ન લાગે ત્યાં સુધી આરામ કરો. તમારા શરીરને સ્વસ્થ થવા માટે સમય આપો.

હળવો ખોરાક ખાઓ: જ્યારે તમે ફરીથી ખાવાનું શરૂ કરો છો, ત્યારે બ્રાઉન રાઈસ, ટોસ્ટ, કેળા, અને સફરજન જેવા હળવા ખોરાક ખાઓ. તળેલા, મસાલેદાર અથવા ચરબીયુક્ત ખોરાક ટાળો, જે ઉલટીને વધુ ખરાબ બનાવી શકે છે.

આદુનું સેવન કરો: આદુ ઉબકા અને ઉલટી ઘટાડવામાં ખૂબ અસરકારક છે. તમે આદુની ચા પી શકો છો, આદુની કેન્ડી ચૂસી શકો છો અથવા આદુનું સપ્લિમેન્ટ લઈ શકો છો.

પુદીનાના પાનનો ઉપયોગ કરો: પુદીનાના પાનમાં પણ ઉબકા-ઉલટી ઘટાડવાના ગુણ હોય છે. તમે પુદીનાના પાનની ચા પી શકો છો અથવા તેને પાણીમાં ઉકાળીને તેનો સ્વાદ લઈ શકો છો.

લવિંગનું સેવન કરો: લવિંગ એક મસાલો છે જે ઉબકા અને ઉલટી ઘટાડવામાં મદદ કરી શકે છે. તમે એક ગ્લાસ પાણીમાં થોડા લવિંગ ઉકાળીને તેનો સ્વાદ લઈ શકો છો અથવા લવિંગની ચા પી શકો છો.

જીરુંનું સેવન કરો: જીરું પાચનમાં સુધારો કરવામાં મદદ કરે છે અને ઉબકા-ઉલટી ઘટાડે છે. તમે જીરું પાણીમાં ઉકાળીને તેનો સ્વાદ લઈ શકો છો અથવા જીરુંનું સેવન કરી શકો છો.

મહત્વપૂર્ણ:

• જો તમને 48 કલાકથી વધુ સમય સુધી ઉલટી થતી રહે, તો તાવ, તીવ્ર પેટમાં દુખાવો, અથવા રક્તસ્ત્રાવ જેવા કોઈપણ ગંભીર લક્ષણો હોય, તો તાત્કાલિક ડૉક્ટરની સલાહ લો.
• ડિહાઇડ્રેશનના સંકેતો માટે તમારી જાતનું નિરીક્ષણ કરો.

ઉલ્ટીના વધતા જોખમને કેવી રીતે ઘટાડવું?

ઉલ્ટીના વધતા જોખમને ઘટાડવા માટે ઘણી બધી રીતો છે:

સામાન્ય રીતે:

• હાથ ધોવાની સારી ટેવ: ખાવા અને ખોરાક તૈયાર કરતા પહેલા અને શૌચાલયનો ઉપયોગ કર્યા પછી હંમેશા સાબુ અને પાણીથી તમારા હાથ ધોવાનું ભૂલશો નહીં. આ ઝાડા અને ઉલટીનું કારણ બનતા બેક્ટેરિયા અને વાયરસના પ્રસારને રોકવામાં મદદ કરશે.
• સલામત ખોરાક ખાઓ: ખોરાક ખાતા પહેલા તેને સારી રીતે રાંધો, ખાસ કરીને માંસ, ઈંડા અને સીફૂડ. ફળો અને શાકભાજીને સારી રીતે ધોઈ લો.
• ખોરાકનું યોગ્ય સંગ્રહ: બગડેલા ખોરાકને ખાવાથી બચવા માટે ખોરાકને યોગ્ય તાપમાને સંગ્રહિત કરો.
• તણાવ ઘટાડો: તણાવ ઉલટીનું કારણ બની શકે છે. યોગ, ધ્યાન અથવા ઊંડી શ્વાસ લેવા જેવી તણાવ ઘટાડવાની તકનીકોનો અભ્યાસ કરો.
• પુષ્કળ પ્રવાહી પીવો: ડિહાઇડ્રેશન ટાળવા માટે પુષ્કળ પાણી, ચા અથવા ORS ઘોળણ પીવો.
• ધૂમ્રપાન ટાળો: ધૂમ્રપાન ઉબકા અને ઉલટીનું કારણ બની શકે છે.
• આલ્કોહોલનું સેવન મર્યાદિત કરો: આલ્કોહોલ ઉબકા અને ઉલટીનું કારણ બની શકે છે.

જો તમને ગતિશીલ બીમારી હોય:

• પ્રવાસ કરતા પહેલા ડૉક્ટરની સલાહ લો: જો તમને ગતિશીલ બીમારી હોય, તો પ્રવાસ કરતા પહેલા તમારા ડૉક્ટરની સલાહ લો. તેઓ તમને દવા આપી શકે છે અથવા અન્ય સારવાર ભલામણ કરી શકે છે જે ઉબકા અને ઉલટીને રોકવામાં મદદ કરશે.
• આગળનું આયોજન કરો: જ્યાં તમે બેસશો તેની પસંદગી કરવા માટે તમારા પ્રવાસનું આયોજન કરો. જો શક્ય હોય તો, આગળના ભાગમાં બેસો અથવા બારીની નજીક બેસો.
• હળવો ખોરાક ખાઓ: પ્રવાસ કરતી વખતે ભારે ખોરાક ખાવાનું ટાળો. હળવો નાસ્તો ખાઓ અને પુષ્કળ પ્રવાહી પીવો.
• આદુનો ઉપયોગ કરો: આદુ ઉબકા અને ઉલટી ઘટાડવામાં મદદ કરી શકે છે. તમે આદુની કેન્ડી ચૂસી શકો છો, આદુની ચા પી શકો છો અથવા આદુનું સપ્લિમેન્ટ લઈ શકો છો.

જો તમને ગર્ભાવસ્થાની ઉબકા હોય:

• હળવો ખોરાક ખાઓ: નાના, વારંવારના ભોજન ખાઓ.

સારાંશ:

ઉલટી એ એક ગેરકાયદેસર પ્રક્રિયા છે જેમાં પેટ અને અન્નનળીની સામગ્રી મોઢા દ્વારા બહાર કાઢવામાં આવે છે.

કારણો: ઘણા બધા પરિબળો ઉલટીનું કારણ બની શકે છે, જેમાં શામેલ છે:

• જઠરાંતરિય રોગો: ફૂડ પોઈઝનિંગ, ગેસ્ટ્રોએન્ટેરાઇટિસ, એસિડ રિફ્લક્સ, પેટ ફૂલવો
• અન્ય રોગો: ગર્ભાવસ્થા, માઇગ્રેન, ચિંતા અને તણાવ, મગજનો ટ્યુમર, મેનિન્જાઇટિસ, કિડની નિષ્ફળતા
• દવાઓ: કેટલીક દવાઓ ઉબકા અને ઉલટીના આડઅસરો તરીકે થઈ શકે છે.
• ગતિશીલ બીમારી: ગતિ દરમિયાન ઉબકા, ઉલટી અને ચક્કર આવવાનું કારણ બને છે.

લક્ષણો: ઉલટી સાથે અન્ય લક્ષણો હોઈ શકે છે, જેમ કે:

• ઉબકા: પેટમાં અસ્વસ્થતા અથવા ગડબડ જે ઉલટી પહેલા થાય છે.
• પેટમાં દુખાવો: પેટમાં દુખાવો અથવા ખેંચાણ.
• ઝાડા: પાતળા, પાણી જેવા ઝાડા.
• તાવ: શરીરનું તાપમાન સામાન્ય કરતાં વધારે હોવું.
• બ્લડ: ઉલટીમાં રક્ત હોવું.

નિદાન: ડૉક્ટર તમારી તબીબી ઇતિહાસ અને લક્ષણોનું મૂલ્યાંકન કરીને ઉલટીનું નિદાન કરશે. તેઓ શારીરિક પરીક્ષા પણ કરી શકે છે અને પરીક્ષણો કરાવી શકે છે, જેમ કે રક્ત પરીક્ષણો અથવા ઇમેજિંગ પરીક્ષણો.

સારવાર: ઉલટીના કારણ પર આધાર રાખીને, સારવારમાં ઘરેલું ઉપાયો, દવાઓ અથવા તબીબી સારવારનો સમાવેશ થઈ શકે છે.

ઘરેલું ઉપાયો:

• પુષ્કળ પ્રવાહી પીવો: ડિહાઇડ્રેશન ટાળવા માટે પાણી, ચા, ORS ઘોળણ અથવા સ્પષ્ટ સૂપ પીવો.
• આરામ કરો: જ્યાં સુધી તમને સારું ન લાગે ત્યાં સુધી આરામ કરો.
• હળવો ખોરાક ખાઓ: બ્રાઉન રાઈસ, ટોસ્ટ, બનાના અને સફરજન જેવા હળવા ખોરાક ખાઓ.
• આદુનું સેવન કરો: આદુ ઉબકા અને ઉલટી ઘટાડવામાં મદદ કરે છે.

જો તમને ગંભીર ઉલટી થઈ રહી હોય, તો તમારે ડૉક્ટરને મળવું જોઈએ.

ઉલટીના વધતા જોખમને ઘટાડવા માટે:

• હાથ ધોવાની સારી ટેવ: