કોન્ડ્રોમલેસિયા પટેલા (Chondromalacia Patella)

કોન્ડ્રોમલેસિયા પટેલા શું છે?

કોન્ડ્રોમલેસિયા પટેલા એ ઘુંટણની ટોપીમાં કોષોના નુકસાનને કારણે થતી સ્થિતિ છે. આ કોષો ઘુંટણની સપાટીને કુશન અને સુરક્ષિત કરવામાં મદદ કરે છે. જ્યારે તેઓ નુકસાન પામે છે, ત્યારે ઘુંટણમાં દુખાવો, સોજો અને કઠોરતા થઈ શકે છે.

કોન્ડ્રોમલેસિયા પટેલા, જેને “રનરની ઘૂંટણ”( runner’s knee) તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે.

આ સ્થિતિ યુવાન, એથ્લેટિક(athlete) વ્યક્તિઓમાં સામાન્ય છે, પરંતુ ઘૂંટણની સંધિવા ધરાવતા વૃદ્ધ વયસ્કોમાં પણ આવી શકે છે.

ઘૂંટણના સાંધાની શરીરરચના:(Anatomy of knee)

ઘૂંટણ એ તમારા શરીરનો સૌથી મોટો અને મજબૂત સાંધો છે. તે ઉર્વસ્થિના નીચલા છેડા (જાંઘનું હાડકું), ટિબિયાના ઉપરના છેડા (શિનબોન) અને પેટેલા (ઘૂંટણની કેપ) થી બનેલું છે.

ઘૂંટણ ચાર મુખ્ય વસ્તુઓથી બનેલું છે: હાડકાં, અસ્થિબંધન, કોમલાસ્થિ અને રજ્જૂ.

હાડકાં (bones)

• તમારા ઘૂંટણની સંયુક્ત રચના થાય છે જ્યાં ત્રણ હાડકાં મળે છે. આ તમારા છે:
• જાંઘનું હાડકું, જેને ફેમર તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે
• શિનબોન, જેને ટિબિયા તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે
• kneecap, જે ઢાંકણી તરીકે પણ ઓળખાય છે.

અસ્થિબંધન(Ligaments)

• આ હાડકાંને અન્ય હાડકાં સાથે જોડે છે. તમારા ઘૂંટણમાં ચાર મુખ્ય અસ્થિબંધન છે. તેઓ તમારા હાડકાંને એકસાથે પકડી રાખવા અને તમારા ઘૂંટણને સ્થાને રાખવા માટે મજબૂત દોરડાની જેમ કાર્ય કરે છે.
• તમારા ઘૂંટણમાં આ અસ્થિબંધન છે:
• કોલેટરલ અસ્થિબંધન – જે તમારા ઘૂંટણની બાજુઓ પર જોવા મળે છે. એક અંદર છે અને એક બહાર છે. તેઓ તમારા ઘૂંટણની બાજુની હિલચાલને નિયંત્રિત કરે છે.
• ક્રુસિએટ અસ્થિબંધન – જે તમારા ઘૂંટણના સાંધામાં જોવા મળે છે. તેઓ એકબીજાને ક્રોસ કરીને X આકાર બનાવે છે. આ અસ્થિબંધન તમારા ઘૂંટણની પાછળ અને આગળ કેવી રીતે ખસે છે તે નિયંત્રિત કરે છે.

કોમલાસ્થિ(meniscus)

• તમારા ઘૂંટણમાં બે પ્રકારના કોમલાસ્થિ છે:
• આર્ટિક્યુલર કોમલાસ્થિ
• આ તમારા જાંઘના હાડકા અને શિનબોનના છેડા અને ઘૂંટણની પાછળના ભાગને આવરી લે છે. આ એક લપસણો પદાર્થ છે જે તમારા ઘૂંટણના હાડકાંને એકબીજા પર સરળતાથી સરકવામાં મદદ કરે છે જ્યારે તમે તમારા પગને વાળો અથવા સીધા કરો.
• મેનિસ્કલ કોમલાસ્થિ (મેનિસ્કસ)
• આ બે ફાચર આકારના ટુકડા છે જે તમારા શિનબોન અને જાંઘના હાડકાની વચ્ચે શોક શોષક તરીકે કામ કરે છે.
• મધ્યવર્તી મેનિસ્કસ ઘૂંટણની સાંધાની અંદરની બાજુએ છે.
• લેટરલ મેનિસ્કસ ઘૂંટણની બહારની બાજુએ છે.
• મેનિસ્કસ સાંધાને ગાદી અને સ્થિર કરવામાં મદદ કરે છે, તેથી જ તે ખડતલ અને રબરી હોય છે. જ્યારે લોકો કહે છે કે તેઓ ઘૂંટણમાં ફાટેલી કોમલાસ્થિ છે, ત્યારે તેઓ સામાન્ય રીતે ફાટેલ મેનિસ્કસ વિશે વાત કરે છે.
• સ્નાયુનો મુખ્ય ભાગ
• આ સ્નાયુઓને તમારા હાડકાં સાથે જોડે છે.

ઘૂંટણની સાંધા એક પાતળા અસ્તરથી ઘેરાયેલી હોય છે જેને સિનોવિયલ મેમ્બ્રેન કહેવાય છે. આ પટલ એક પ્રવાહી છોડે છે જે કોમલાસ્થિને લુબ્રિકેટ કરે છે અને ઘર્ષણ ઘટાડે છે.

પટેલાના હાડકાની શરીરરચના:

પટેલા, જેને આપણે ઘૂંટણની ઢાંકણી  તરીકે ઓળખીએ છીએ, ઢાંકણી તમારા ઘૂંટણની ટોપી છે. તે તમારા ઘૂંટણના સાંધાની આગળનું હાડકું છે. તે તમારા શરીરનું સૌથી મોટું હાડકું છે. તમારા પેટેલા તમારા ક્વાડ્રિસેપ્સ સ્નાયુઓને તમારા પગને ખસેડવામાં મદદ કરે છે, તમારા ઘૂંટણના સાંધાને સુરક્ષિત કરે છે અને ઘણા મહત્વપૂર્ણ સ્નાયુઓ, રજ્જૂ અને અસ્થિબંધનને ટેકો આપે છે.

પટેલાની રચના

• આકાર: પટેલાનું આકાર લગભગ ત્રિકોણી (triangular) હોય છે, જેની નીચે (inferior) બાજુએ હોય છે.
• સપાટીઓ (Surfaces): એની બે (two) સપાટીઓ છે:
  • આગળની (anterior) સપાટી ચળક (smooth) હોય છે.
  • પાછળની( posterior) સપાટી રૂ‍ખી (rough) હોય છે અને femur ની સાથે જોડાય છે (articulates).
• જોડાણો (Joints):
  • quadriceps tendon પટેલા ના ઉપલા (superior) ભાગને quadriceps femoris સ્નાયુ સાથે જોડે છે.
  • patellar ligament ને ટિબિયા ( tibia) (shin bone) સાથે જોડે છે.
  • પાછળની (posterior) સપાટી જાંઘનું હાડકું (femur) ના condyles સાથે જોડાય છે, જે ઘૂંટણના સાંધાને સરળ રીતે હલવા (move) દે છે.

પટેલાના કાર્યો (Functions)

• quadriceps femoris સ્નાયુ દ્વારા (by) પગ લંબાવવાની (extension) ક્ષમતા (capacity) વધારવી (increase)
• જાંઘનું હાડકું (femur) સાથે ઘર્ષણ (friction) ટાળવું (avoid).
• ઘૂંટણના સાંધાના દાખલા (deeper structures) માટે અસ્થિ (bony) કવચ (shield) પ્રદાન (provide) કરવી

વધારાની માહિતી (Additional information)

પટેલા એક  જટીલ (complex) માળખું (structure) છે અને ઘૂંટણનની સાથે સંબંધિત ઘણી સમસ્યાઓમાં (problems) મહત્વની ભૂમિકા (role) ભજવે છે. જો તમને ઘૂંટણના દુઃખાવા (pain) અંગે ચિંતા (concern) હોય, તો ડૉક્ટર (doctor) ની સલાહ (advice) લેવી મહત્વપૂર્ણ છે.

કોન્ડ્રોમલેસિયા પટેલાનાં કારણો:

કોન્ડ્રોમલેસિયા પટેલાના ઘણા કારણો હોઈ શકે છે, જેમાં શામેલ છે:

જાતિક ઈજા:

• સીધા ઝાટકાથી પટેલા પર ઈજા થઈ શકે છે, જેમ કે પડવું અથવા ઘૂંટણને વાળવું.
• રમતગમતમાંથી ઈજા, ખાસ કરીને જેમાં ઘૂંટણ પર પુનરાવર્તિત દબાણ અથવા ઘર્ષણ (friction) શામેલ હોય છે, જેમ કે દોડવું, કૂદવું અથવા બાસ્કેટબોલ રમવું.

ઓવરયુઝ: (overuse)

• રમતગમત અથવા કાર્યોમાંથી પુનરાવર્તિત હિલચાલ જે ઘૂંટણ પર તાણ આપે છે, ખાસ કરીને જો યોગ્ય તાલીમ અને તકનીકનો અભાવ હોય.

અસ્થિક્ષય:

• સમય જતાં કુદરતી ઘસારો અને ઘીસણ (friction) ઘૂંટણના કાર્ટિલેજને નુકસાન પહોંચાડી શકે છે, ખાસ કરીને વૃદ્ધ લોકોમાં.

અન્ય સ્થિતિઓ:

• ગાઉટ
• સંધિવા
• ઓસ્ટીઓકોન્ડ્રાઇટિસ ડિસેકન્સ જેવી સ્થિતિઓ ઘૂંટણના કાર્ટિલેજને નુકસાન પહોંચાડી શકે છે.

જોખમના પરિબળો:

• વય: ઉંમર વધવાની સાથે, ઘૂંટણના કાર્ટિલેજ કુદરતી રીતે ઘસી જાય છે અને નબળા બને છે, જેનાથી કોન્ડ્રોમલેસિયા પટેલાનું જોખમ વધે છે.
• લિંગ: સ્ત્રીઓમાં પુરુષો કરતાં કોન્ડ્રોમલેસિયા પટેલા થવાનું જોખમ વધુ હોય છે.
• વજન: વધુ વજન ઘૂંટણના સાંધા પર વધુ તાણ આપી શકે છે, જેનાથી કોન્ડ્રોમલેસિયા પટેલાનું જોખમ વધે છે.
• બળતણ: ઘૂંટણની અસ્થિરતા અથવા ખોટી ગોઠવણી કોન્ડ્રોમલેસિયા પટેલાનું જોખમ વધારી શકે છે.
• પુનરાવર્તિત હિલચાલ: રમતગમત અથવા કાર્યોમાંથી પુનરાવર્તિત હિલચાલ જે ઘૂંટણ પર તાણ આપે છે, ખાસ કરીને જો યોગ્ય તાલીમ અને તકનીકનો અભાવ હોય.

કોન્ડ્રોમલેસિયા પટેલાના ચિહ્નો અને લક્ષણો:

કોન્ડ્રોમલેસિયા પટેલાના ઘણા લક્ષણો હોઈ શકે છે, જેમાં નીચેનાનો સમાવેશ થાય છે:

• ઘૂંટણનો દુખાવો: આ સામાન્ય રીતે ઘૂંટણની પાછળ અથવા નીચે હોય છે, જ્યાં પટેલા હાડકા સાથે સંપર્ક કરે છે. દુખાવો સામાન્ય રીતે પ્રવૃત્તિ દરમિયાન અથવા પછી વધુ તીવ્ર હોય શકે છે, અને આરામ કરતી વખતે ઓછો થઈ શકે છે.
• સોજો: ઘૂંટણ swollen (સોજેલું) દેખાઈ શકે છે, લાંબા સમય સુધી બેઠા રહ્યા પછી અથવા ઘણી કસરત કર્યા પછી.
• કઠોરતા: ઘૂંટણ stiff (કઠણ) લાગી શકે છે, ખાસ કરીને સવારે અથવા લાંબા સમય સુધી બેઠા રહ્યા પછી.
• popping(પોપિંગ) અથવા crackling (ક્રેકીંગ) અવાજ: ઘૂંટણને ચાલ દરમિયાન (means to move something back and forth) કરતી વખતે તમને “popping” અથવા “crackling” અવાજ સંભળાય શકે છે.
• Giving way: કેટલાક કિસ્સાઓમાં, ઘૂંટણ નબળું લાગી શકે છે અથવા તૂટી જવા જેવું લાગે છે, ખાસ કરીને નીચે ઊતરતી વખતે અથવા ચઢતી વખતે.
• ઘૂંટણ વાળવામાં (bending) માં મુશ્કેલી: ઘૂંટણને સંપૂર્ણપણે વાળવામાં તમને તકલીફ પડી શકે છે, જેમ કે બેસવા અથવા કાર માં અંદર અથવા બહાર કરવા સમયે.

ચિંતાજનક ચિહ્નો:

• અચાનક ઘૂંટણનો દુખાવો
• ઘૂંટણમાં સોજો
• ઘૂંટણ પર લાલચટ્ટાશ
• ઘૂંટણ ખસેડવા દરમિયાન અસમર્થતા
• જ્યારે વજન ઉપાડતા હોય અથવા સીડી ચઢતી વખતે.

કોન્ડ્રોમલેસિયા પટેલાની જટિલતાઓ ?

ગંભીર કેસોમાં, અનુપચારિત કોન્ડ્રોમલેસિયા પટેલા નીચેની જટિલતાઓ તરફ દોરી શકે છે:

• કોમલાસ્થિનું વધુ નુકસાન: સમય જતાં,કોમલાસ્થિ નું ઘસારો વધુ ખરાબ થઈ શકે છે, જેનાથી ઘૂંટણનો દુખાવો અને પ્રક્રિયા ઘટી શકે છે.
• અસ્થિવા(osteoarthritis) : અસ્થિવાની ગૂંચવણ એ છે કે કોમલાસ્થિના નુકસાનને કારણે ઘૂંટણના હાડકાઓ ઘસતાં થઈ શકે છે, જેનાથી અસ્થિવા થઈ શકે છે. અસ્થિવામાં, ઘૂંટણ સખત અને વધુ દુઃખાવો કરતું બની શકે છે.
• ઘૂંટણની અસ્થિરતા: નબળા (weak) જાંઘની સ્નાયુઓ ઘૂંટણને ટેકો આપવા માટે પૂરતી મજબૂત ન હોય, તો તે ઘૂંટણની અસ્થિરતા તરફ દોરી શકે છે, જેનાથી ઈજા-( injury) લાગવાનું જોખમ વધી શકે છે.

અન્ય ગૂંચવણો:

• Meniscal tears (મેનિસ્કલ ટીયર્સ): ઘૂંટણના સાંધાની અંદર ફાઇબ્રોકાર્ટિલેજ ડિસ્ક (fibrocartilage disc) ને ઈજા (injury) પહોંચી શકે છે, જેને મેનિસ્કલ ટીયર્સ કહેવાય છે. આનાથી ઘૂંટણમાં દુખાવો, સોજો અને જડતા ( stiffness) થઈ શકે છે.
• લિગામેન્ટ સ્પ્રેન્સ (Ligament sprains): ઘૂંટણને ટેકો આપતા સ્નાયુઓ અને હાડકાં વચ્ચેના જોડાણના ને ઈજા પહોંચી શકે છે, જેને લિગામેન્ટ સ્પ્રેન્સ કહેવાય છે. આનાથી પણ ઘૂંટણમાં દુખાવો, સોજો અને અસ્થિરતા આવી શકે છે.
• સ્નાયુ નબળાઈ (Muscle weakness) : ઘૂંટણની આસપાસના નબળા સ્નાયુઓ ઘૂંટણનાસાંધા પર વધુ તાણ આવી શકે છે, જેનાથી દુખાવો અને ઘૂંટણની પ્રક્રિયા ઓછી થઈ શકે છે.

કોન્ડ્રોમલેસિયા પટેલાના તબક્કા:

કોન્ડ્રોમાલેશિયા પટેલા એ ઘૂંટણની ટોચી (પટેલા) ની પાછળની સપાટી પર આવેલા કાર્ટિલેજના નુકસાનને કારણે થતી સ્થિતિ છે. કાર્ટિલેજ એ એક સુગમ, ગાદી જેવું પદાર્થ છે જે હાડકાંને ઘસાણથી બચાવવામાં મદદ કરે છે. જ્યારે કાર્ટિલેજ નુકસાન પામે છે, ત્યારે તે ઘૂંટણમાં દુખાવો, સોજો અને કઠોરતા તરફ દોરી શકે છે.

કોન્ડ્રોમાલેશિયા પટેલાના ચાર તબક્કા છે:

તબક્કો 1:

• કાર્ટિલેજમાં નરમ થવું અને ફૂલવું.
• ઘૂંટણમાં હળવો દુખાવો અને કઠોરતા, ખાસ કરીને પ્રવૃત્તિ પછી.

તબક્કો 2:

• કાર્ટિલેજમાં વધુ નુકસાન, નાના ખાડાઓ અથવા ખાંચાઓનું નિર્માણ થાય છે.
• ઘૂંટણમાં વધુ તીવ્ર દુખાવો અને કઠોરતા, ખાસ કરીને પ્રવૃત્તિ દરમિયાન અને પછી.
• ચાલતી વખતે અથવા સીડીઓ ચઢતી વખતે “પોપિંગ” અથવા “ક્રેકલિંગ” અવાજો.

તબક્કો 3:

• કાર્ટિલેજમાં નોંધપાત્ર નુકસાન, મોટા ખાડાઓ અથવા ખાંચાઓનું નિર્માણ થાય છે.
• ઘૂંટણમાં સતત દુખાવો અને કઠોરતા, દિવસભર પણ.
• ચાલવામાં મુશ્કેલી.

તબક્કો 4:

• કાર્ટિલેજનું ગંભીર નુકસાન, હાડકા-થી-હાડકાનો સંપર્ક થઈ શકે છે.
• ઘૂંટણમાં અસહ્ય દુખાવો અને કઠોરતા.
• ચાલવામાં અસમર્થતા.

કોન્ડ્રોમાલેશિયા પટેલાના તબક્કા નિદાન અને સારવારના નિર્ણયોમાં મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવે છે. પ્રારંભિક નિદાન અને સારવારથી ગંભીર નુકસાન અને કાયમી અસ્થિક્ષમતાને રોકવામાં મદદ મળી શકે છે.

કોન્ડ્રોમલેસિયા પટેલાનું નિદાન કેવી રીતે કરવું?

કોન્ડ્રોમલેસિયા પટેલાનું નિદાન કરવા માટે, ડૉક્ટર નીચેના પગલાં લેશે:

તમારી ચિકિત્સા ઇતિહાસ અને લક્ષણો વિશે પૂછો: ડૉક્ટર તમને તમારા ઘૂંટણના દુખાવા અને અન્ય લક્ષણો, ક્યારે અને કેવી રીતે શરૂ થયા, તે કેટલું ગંભીર છે, અને કોઈપણ પ્રવૃત્તિ તેને વધુ ખરાબ બનાવે છે કે કેમ તે વિશે પૂછશે.

તમારા ઘૂંટણની તપાસ કરો: ડૉક્ટર તમારા ઘૂંટણને સોજો, દુખાવો અને કઠોરતા માટે તપાસશે. તેઓ તમારી ઘૂંટણની ગતિશીલતા અને સ્થિરતાનું પણ મૂલ્યાંકન કરશે.

પરીક્ષણો ઓર્ડર કરો:

• X-ray: X-ray ઘૂંટણની હાડકાંની છબી(image)લે છે અને હાડકામાં કોઈપણ અસ્તિત્વમાં રહેલી અસામાન્યતાઓ શોધવામાં મદદ કરી શકે છે.
• MRI scan: MRI scan ઘૂંટણના નરમ કે જેવા કે કાર્ટિલેજ સહિત માળખું(structure)ની વધુ વિગતવાર છબીઓ પ્રદાન કરી શકે છે અને કાર્ટિલેજના કોઈપણ નુકસાનનું નિદાન કરવામાં મદદ કરી શકે છે.
• CT scan: CT scan ઘૂંટણની હાડકાં અને કાર્ટિલેજની છબીઓ પ્રદાન કરી શકે છે.
• અલ્ટ્રાસાઉન્ડ: અલ્ટ્રાસાઉન્ડ ઘૂંટણના નરમ જેવા કે કાર્ટિલેજ અને સ્નાયુઓની છબીઓ બનાવવા માટે ધ્વનિ તરંગોનો ઉપયોગ કરે છે.

શારીરિક પરીક્ષા:

દુખાવાનું કારણ નક્કી કરવા માટે ઘૂંટણની શારીરિક તપાસ કરવામાં આવે છે. સામાન્ય રીતે, સાંધાનો દેખાવ સામાન્ય હોય છે પરંતુ તેમાં થોડો પ્રવાહ દેખાય છે, નિષ્ક્રિય હલનચલન સામાન્ય રીતે દુખાવારહિત અને મુક્ત હોય છે, પરંતુ વળાંકથી ઘૂંટણનું પુનરાવર્તિત વિસ્તરણ પીડા પેદા કરે છે અને પેટેલાની નીચે જાળી જેવી લાગણી પેદા કરે છે, ખાસ કરીને જો સાંધાની સપાટી સંકુચિત હોય. સાથે જો ઢાંકણાને ઉર્વસ્થિની સામે સંકુચિત કરવામાં આવે તો, ઘૂંટણની સંપૂર્ણ વિસ્તરણ સાથે દુખાવા અને ક્રેપિટસ અનુભવાય છે. સ્થિર ક્વાડ્રિસેપ્સના સંકોચનનો પ્રતિકાર કરતી વખતે ઢાંકણીની નીચે તીક્ષ્ણ પીડા અનુભવાય છે.

કોન્ડ્રોમલેસિયા પટેલા માટે ક્લાર્ક ટેસ્ટ:-

ક્લાર્ક ટેસ્ટ એ એક શારીરિક પરીક્ષણ છે જેનો ઉપયોગ ઘૂંટણના દુખાવાનું કારણ નક્કી કરવા માટે થાય છે, ખાસ કરીને જ્યારે તે કોન્ડ્રોમલેસિયા પટેલાને કારણે થઈ શકે છે.

આ પરીક્ષણ કેવી રીતે કરવામાં આવે છે:

1. ડૉક્ટર તમને ઘૂંટણ વાળીને બેસવાનું કહેશે.
2. તેઓ તમારા પગની ઘૂંટણની બાજુને પકડશે અને ઘૂંટણને નીચેની તરફ દબાવશે.
3. જો તમને દુખાવો અનુભવાય, તો તે કોન્ડ્રોમલેસિયા પટેલાનું નિશાની હોઈ શકે છે.

કોન્ડ્રોમાલેસિયા પટેલા માટે પટેલર ટેપ ટેસ્ટ:-

પટેલર ટેપ ટેસ્ટ, જેને McMurray ટેસ્ટ તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે, તે એક શારીરિક પરીક્ષણ છે જેનો ઉપયોગ ઘૂંટણના દુખાવાનું કારણ નક્કી કરવા માટે થાય છે, ખાસ કરીને જ્યારે તે કોન્ડ્રોમલેસિયા પટેલાને કારણે થઈ શકે છે.

આ પરીક્ષણ કેવી રીતે કરવામાં આવે છે:

1. ડૉક્ટર તમને ઘૂંટણ વાળીને બેસવાનું કહેશે.
2. તેઓ તમારા પગની ઘૂંટણની બાજુને પકડશે અને ઘૂંટણને નીચેની તરફ દબાવશે.
3. ડૉક્ટર પછી તમારા પગને બાહ્ય રોટેશનમાં(external rotation) ઘુમાવશે.
4. જો તમને દુખાવો અનુભવાય, તો તે કોન્ડ્રોમલેસિયા પટેલાનું નિશાની હોઈ શકે છે.

કોન્ડ્રોમલેસિયા પટેલાની તબીબી સારવાર શું છે?

કોન્ડ્રોમલેસિયા પટેલા માટે કોઈ એક  સારવાર નથી, કારણ કે શ્રેષ્ઠ અભિગમ વ્યક્તિગત દર્દી અને તેમની ચોક્કસ સ્થિતિના આધારે બદલાશે. જો કે, સામાન્ય સારવાર વિકલ્પોમાં શામેલ છે:

આરામ:

• પ્રવૃત્તિઓમાંથી વિરામ લો જે તમારા ઘૂંટણમાં દુખાવો વધારે છે.
• ઘૂંટણ પર બરફ લગાવો, દિવસમાં ઘણી વખત 20 મિનિટ માટે.
• ઘૂંટણ પર સંકોચન પટ્ટી પહેરો.
• ઘૂંટણને ઊંચે રાખો.

દવા:

• ઓવર-ધ-કાઉન્ટર દુખાવો અને બળતરાની દવાઓ, જેમ કે ઇબુપ્રોફેન અથવા એસિટામિનોફેન લો.
• તમારા ડૉક્ટર દ્વારા સૂચવવામાં આવે તો મજબૂત દુખાવોની દવાઓ લો.

ફિઝીયોથેરાપી:

• કસરતો શીખો જે તમારા ઘૂંટણની સ્નાયુઓને મજબૂત બનાવવામાં અને તમારી ગતિશીલતામાં સુધારો કરવામાં મદદ કરશે.
• પ્રોપ્રાયોસેપ્ટિવ તાલીમમાં ભાગ લો, જે તમારા ઘૂંટણના સ્થિરતાને સુધારવામાં મદદ કરે છે.

ઇન્જેક્શન્સ:

• કોર્ટિકોસ્ટેરોઇડ ઇન્જેક્શન્સ ઘૂંટણમાં સોજો અને દુખાવો ઘટાડવામાં મદદ કરી શકે છે.
• હાયલુરોનિક એસિડ ઇન્જેક્શન્સ કુદરતી રીતે ઘૂંટણના સંયુક્તમાં જોવા મળતા ઘટકને બદલવામાં મદદ કરી શકે છે જે કાર્ટિલેજના નુકસાન સાથે ઘટી જાય છે.

સર્જરી:

• ગંભીર કિસ્સાઓમાં, કાર્ટિલેજના નુકસાનને સુધારવા અથવા બદલવા માટે સર્જરી જરૂરી બની શકે છે.

કોન્ડ્રેક્ટોમી (Chondrectomy):-

કોન્ડ્રેક્ટોમી એ એક શસ્ત્રક્રિયા છે જેમાં ઘસાયેલા અથવા નુકસાન (damaged) કાર્ટિલેજના ટુકડાઓને હાડકાના સંધિ માંથી કાઢી નાખવામાં આવે છે. આ શસ્ત્રક્રિયા ઘૂંટણ ની કોડ્રોમલેસિયા પટેલા (chondromalacia patella) ની સ્થિતિમાં કરી શકાય છે.

પુર્ણ પટેલેક્ટોમી (Full Patellectomy):-

પુર્ણ પટેલેક્ટોમી એ એક શસ્ત્રક્રિયા છે જેમાં ઘૂંટણની ટોપી (kneecap) જેને પટેલા (patella) કહેવાય છે, તેને સંપૂર્ણપણે કાઢી નાખવામાં આવે છે. આ એક અત્યંત અસામાન્ય શસ્ત્રક્રિયા (serious) છે અને સામાન્ય રીતે છેલ્લો વિકલ્પ માનવામાં આવે છે.

પુર્ણ પટેલેક્ટોમીના જોખમો:

• ચેપ
• રક્તસ્ત્રાવ 9 bleeding)
• ઘૂંટણની કાયમી અસ્થિરતા
• ઘૂંટણનો કાયમી દુખાવો

ઘસાયેલા કાર્ટિલેજનું બદલવાની શસ્ત્રક્રિયા :-

ઘૂંટણમાં ઘસાયેલા કાર્ટિલેજના બદલાવા માટે કોઈ એક ઉપાય નથી . યોગ્ય અભિગમ વ્યક્તિ અને તેમની સ્થિતિ ઉપર આધાર રાખે છે. પરંતુ કાર્ટિલેજ બદલવાની કેટલીક સંભવિત શસ્ત્રક્રિયાઓ છે:

• માઇક્રોફ્રેક્ચર શસ્ત્રક્રિયા(Microfracture surgery): આ શસ્ત્રક્રિયામાં ડોક્ટર ઘૂંટણની હાડકીની સપાટી(surface) પર નાનું (small) છિદ્ર કરે છે, જે નવા કાર્ટિલેજ ના વિકાસ ને પ્રોત્સાહન આપે છે. આ પદ્ધતિ યુવાન(young) દર્દીઓ માટે વધુ અસરકારક( effective) છે.
• ઓસ્ટીઓકોન્ડ્રલ ઓટોગ્રાફ્ટ ટ્રાન્સફર(Osteochondral autograft transfer) : આ શસ્ત્રક્રિયામાં ડોક્ટર દર્દીના શરીરના અન્ય સ્થળેથી સ્વસ્થ કાર્ટિલેજ અને હાડકાના ટુકડા લઈને ઘસાયેલા વિસ્તાર પર ટ્રાન્સપ્લાન્ટ કરે છે.
• ઓટોલોગસ કોન્ડ્રોસાયટ આરોપણ(Autologous chondrocyte implantation) આ અદ્યતન પદ્ધતિમાં ડોક્ટર દર્દીના સ્વસ્થ કાર્ટિલેજ માંથી કોષ્ટક( cells) કાઢી લઈ પ્રયોગશાળા માં ઉત્પાદન કરી વધારે કોષ્ટક બનાવે છે. પછી આ નવા કોષ્ટક ઘસાયેલા વિસ્તાર મા ટ્રાન્સપ્લાન્ટકરે છે.
• કાર્ટિલેજ બદલી આરોપણ (Cartilage replacement implants): કેટલાક કિસ્સાઓમાં ડોક્ટર કૃત્રિમ કાર્ટિલેજ નો ઉપયોગ કરી શકે છે. આ હજુ પણ વિકાસ માં છે.

જીવનશૈલીમાં ફેરફાર:

• વજન ઘટાડો જો તમે વજનમાં વધારે હોવ, કારણ કે આ તમારા ઘૂંટણ પર દબાણ ઘટાડવામાં મદદ કરી શકે છે.
• ઓછી અસરવાળી પ્રવૃત્તિઓ પસંદ કરો, જેમ કે તરવું અથવા સાયકલ ચલાવવું, જે તમારા ઘૂંટણ પર તાણ ઘટાડે છે.
• યોગ્ય જૂતા પહેરો જે તમારા પગને સપોર્ટ આપે અને તમારા ઘૂંટણને સુરક્ષિત કરે.

કોન્ડ્રોમલેસિયા પેટેલાનું ફિઝીયોથેરાપી મેનેજમેન્ટ શું છે?

ફિઝિયોથેરાપી કોન્ડ્રોમાલેસિયા પટેલાના દર્દીઓને ઘૂંટણના દુખાવો અને કાર્યક્ષમતામાં સુધારો કરવામાં મદદ કરી શકે છે. ફિઝિયોથેરાપિસ્ટ નીચેનામાંથી એક અથવા વધુ સારવારનો ઉપયોગ કરી શકે છે:

આરામ:

કોન્ડ્રોમાલેસિયા પેટેલાના લક્ષણોની સારવાર કરવાની સૌથી સામાન્ય રીત એ છે કે ઘૂંટણને સ્થિર કરવું.

ઘૂંટણનો પટ્ટો:

ઘૂંટણની બ્રેસ તમારા ઘૂંટણને ટેકો આપે છે અને તેને સ્થાને રાખે છે. ઘૂંટણની કૌંસ તમારા ઘૂંટણને ગોઠવણીમાં રાખીને કામ કરે છે. તે સામાન્ય રીતે સખત પ્લાસ્ટિક અથવા ધાતુના કુશન અને સ્ટ્રેપ સાથે બનેલા હોય છે જે તમારા ઘૂંટણ અને પગની આસપાસ લપેટી જાય છે. તમારા પ્રદાતા તમને જણાવશે કે તમારે કયા પ્રકારનાં બ્રેસની જરૂર પડશે અને તમારે તેને કેટલી વાર પહેરવી જોઈએ.

બરફ થેરાપી:

બરફ થેરાપીનો ઉપયોગ તીવ્ર તબક્કામાં દુખાવો ઘટાડવા માટે થઈ શકે છે પરંતુ લાંબા ગાળાની સારવારમાં નહીં. તેનો ઉપયોગ બળતરાને દૂર કરવા અને દુખાવો ઘટાડવા માટે થાય છે. બળતરાના વિસ્તારમાં બરફ લગાવીને મસાજ કરવામાં આવે છે, તેનો ઉપયોગ કોલ્ડ પેક તરીકે 5-7 મિનિટ માટે કરી શકાય છે.

ટ્રાન્સક્યુટેનીયસ ઇલેક્ટ્રિકલ નર્વ સ્ટીમ્યુલેશન (TENS):

ટ્રાન્સક્યુટેનીયસ ઈલેક્ટ્રિકલ નર્વ સ્ટીમ્યુલેશન (TENS) એ ઈલેક્ટ્રોથેરાપી પદ્ધતિ છે જે પેઈન મોડ્યુલેશન દ્વારા પીડા રાહત પૂરી પાડે છે. ટ્રાન્સક્યુટેનીયસ વિદ્યુત ચેતા ઉત્તેજના કરોડરજ્જુમાં અગ્રવર્તી ગ્રે હોર્ન પર ગેટ મિકેનિઝમને બંધ કરે છે

શોર્ટ વેવ ડાયથર્મી (SWD):

શોર્ટ વેવ ડાયથર્મી એ ડીપ હીટિંગ મોડલિટી છે જે પીડા રાહત આપવા માટે ગરમીનો ઉપયોગ કરે છે, તે સ્નાયુઓને રક્ત પુરવઠામાં સુધારો કરે છે અને નકામા ઉત્પાદનોને દૂર કરે છે.

ઇન્ટરફેરેન્શિયલ કરંટ થેરાપી (IFT)

કિનેસિયો- ટેપીંગ

પેટેલાનું કિનેસિયો-ટેપીંગ તેની હિલચાલને પ્રભાવિત કરવા માટે કરવામાં આવે છે જેથી થોડીક ટૂંકા ગાળાની રાહત મળે.

કસરતો:

પગની ઘૂંટીની કસરત

આ રોલ સાથે Quads કસરત (આઇસોમેટ્રિક ક્વાડ્રિસેપ્સ કસરત)

• ફ્લોર, સોફા અથવા બેડ પર બેસો, તમારા પગ સીધા તમારી સામે લંબાવીને.
• એક ઘૂંટણની નીચે રોલ્ડ અપ ટુવાલ મૂકો. તમારા ઘૂંટણને સીધા કરતા હોય તેમ ટુવાલ પર નીચે દબાવો.
• તમારા અંગૂઠા અને પગને તમારી તરફ ખેંચો, જેથી તમને લાગે કે તમારા પિંડી સ્નાયુઓ ખેંચાઈ ગયા છે, અને જેથી તમારી હીલ ફ્લોર પરથી ઊઠી જાય.
• 5 સેકન્ડ માટે પકડી રાખો, પછી 5 સેકન્ડ માટે આરામ કરો. આ 10 વખત કરો, પછી બીજા પગ સાથે કસરતનું પુનરાવર્તન કરો.
• આ કસરત દિવસમાં 3 વખત, અથવા નિર્દેશન મુજબ કરો

સ્ટ્રેટ લેગ લિફ્ટ કરવું

• આ કસરત તમારા ક્વાડ્રિસેપ્સ અને તમારા હિપ ફ્લેક્સર સ્નાયુઓને મજબૂત બનાવે છે. જો તમે ચાલના અંતે તમારા પગને ફ્લેક્સ કરો છો.
• જેમ જેમ આ કસરત સરળ થતી જાય છે તેમ, તમે પગની ઘૂંટીમાં 5-પાઉન્ડનું વજન ઉમેરી શકો છો અને ધીમે ધીમે તમારા પગમાં મજબૂતી ઊભી કરીને વધુ વજન સુધી કામ કરી શકો છો.
• આ કસરત કરવા માટે: આ કસરત માટે, એક પગ વાળીને અને એક પગ સીધો તમારી સામે રાખીને જમીન પર સૂઈ જાઓ. તમારા સીધા પગના ક્વાડ્રિસેપને સંકોચો અને ધીમે ધીમે તેને ફ્લોર પરથી ઉંચો કરો જ્યાં સુધી તે તમારા વળેલા ઘૂંટણ જેટલી ઉંચાઈ ન હોય. ટોચ પર 5 સેકન્ડ માટે થોભો, પછી પ્રારંભિક સ્થાને નીચે જાઓ. દરેક પગ માટે 10 પુનરાવર્તનોના 2 થી 3 સેટ કરો.
• આ કસરત તમારા ક્વાડ્રિસેપ્સ અને તમારા હિપ ફ્લેક્સર સ્નાયુઓને મજબૂત બનાવે છે. જો તમે ચાલના અંતે તમારા પગને ફ્લેક્સ કરો છો.
• જેમ જેમ આ કસરત સરળ થતી જાય છે તેમ, તમે પગની ઘૂંટીમાં 5-પાઉન્ડનું વજન ઉમેરી શકો છો અને ધીમે ધીમે તમારા પગમાં મજબૂતી ઊભી કરીને વધુ વજન સુધી કામ કરી શકો છો.
• આ કસરત કરવા માટે: આ કસરત માટે, એક પગ વાળીને અને એક પગ સીધો તમારી સામે રાખીને જમીન પર સૂઈ જાઓ. તમારા સીધા પગના ક્વાડ્રિસેપને સંકોચો અને ધીમે ધીમે તેને ફ્લોર પરથી ઉંચો કરો જ્યાં સુધી તે તમારા વળેલા ઘૂંટણ જેટલી ઉંચાઈ ન હોય. ટોચ પર 5 સેકન્ડ માટે થોભો, પછી પ્રારંભિક સ્થાને નીચે જાઓ. દરેક પગ માટે 10 પુનરાવર્તનોના 2 થી 3 સેટ કરો.

સાઇડ લેગ લિફ્ટ

• આ કસરત તમારા હિપ ઉપર કરનાર સ્નાયુઓને કામ કરે છે. તમારા નિતંબની બાજુના સ્નાયુઓ, જે તમારા હિપ્સની બહાર સ્થિત છે, તમને તમારા પગને સરળતાથી ઊભા રહેવા, ચાલવામાં અને ફેરવવામાં મદદ કરે છે. તેમને મજબૂત કરવાથી હિપ્સ અને ઘૂંટણમાં દુખાવો અટકાવવામાં અને સારવાર કરવામાં મદદ મળી શકે છે.
• જેમ જેમ આ કસરત સરળ થતી જાય છે તેમ, 5-પાઉન્ડ પગની ઘૂંટીનું વજન ઉમેરો અને ધીમે ધીમે વધુ વજન પર કામ કરો કારણ કે તમે તાકાત બનાવો છો.
• તમારા પગ એકબીજાની ટોચ પર સ્ટેક કરીને તમારી ડાબી બાજુ પર સૂઈ જાઓ. તમારા માથાને તમારા હાથમાં રાખો અને તમારો બીજો હાથ તમારી સમક્ષ ફ્લોર પર મૂકો.
• તમારા ઉપરના પગને તમે આરામથી કરી શકો તેટલો ઊંચો કરો. તમારે આ તમારા હિપ્સની બાજુએ અનુભવવું જોઈએ.
• ટોચ પર સંક્ષિપ્તમાં થોભો, પછી તમારા પગને નીચે કરો.
• દરેક પગ માટે 10 પુનરાવર્તનોના 2 થી 3 સેટ કરો.

પેટ પર સૂઈ જાઓ અને પગ ઉપાડો(prone leg lift)

આ કસરત તમારા હેમસ્ટ્રિંગ તેમજ તમારા ગ્લુટ્સનું કામ કરે છે. જેમ જેમ આ કસરત સરળ થતી જાય છે તેમ, તમે પગની ઘૂંટીનું 5-પાઉન્ડ વજન ઉમેરી શકો છો અને ધીમે ધીમે વધુ વજન સુધી કામ કરી શકો છો કારણ કે તમે તમારા પગના સ્નાયુઓમાં તાકાત બનાવો છો.

આ કસરત કરવા માટે:

• આ કસરત માટે, તમે તમારી નીચે ગાદી ઉમેરવા માટે સાદડીનો ઉપયોગ કરી શકો છો.
• તમારા પેટ પર સીધા તમારી પાછળ તમારા પગ સાથે સૂઈ જાઓ. તમે તમારા માથાને તમારા હાથ પર આરામ કરી શકો છો.
• તમારા ડાબા પગમાં તમારા ગ્લુટ અને હેમસ્ટ્રિંગ સ્નાયુઓને જોડો અને પીડા કર્યા વિના તમારા પગને તમે આરામથી કરી શકો તેટલા ઉંચા કરો. આ કસરત દરમિયાન તમારા પેલ્વિક હાડકાને ફ્લોર પર રાખવાની ખાતરી કરો.
• તમારા પગને 5 સેકન્ડ માટે ઉપાડેલી સ્થિતિમાં રાખો.
• તમારા પગને નીચે કરો, 2 સેકન્ડ માટે આરામ કરો, પછી પુનરાવર્તન કરો.
• દરેક પગ માટે 10 પુનરાવર્તનોના 2 થી 3 સેટ કરો.

ઘૂંટણથી છાતીની કસરત

• આ સરળ સ્ટ્રેચ નીચલા નિતંબ અને જાંઘના ઉપરના વિસ્તારને લક્ષ્ય બનાવે છે.
• પછી પગ વળાંક સાથે તમારી પીઠ પર સૂઈ જાઓ.
• ખાતરી કરો કે તમારા પગ ફ્લોર પર છે.
• એક ઘૂંટણને છાતી પર લાવો જ્યારે બીજો પગ ફ્લોર પર રાખો.
• નીચલા પીઠને ફ્લોર પર દબાવીને, 30 સેકન્ડ સુધી પકડી રાખો.
• બીજી બાજુ પુનરાવર્તન કરો.
• દરેક બાજુએ 2 થી 4 પુનરાવર્તનો કરવાનો પ્રયાસ કરો. કસરતને થોડી કઠિન બનાવવા માટે, એક પગ સીધો ફ્લોર પર રાખો જ્યારે બીજાને છાતી પર ઉઠાવો. તમે બંને ઘૂંટણને છાતી સુધી પણ લાવી શકો છો.

બ્રિજિંગ

• એ નિતંબમાં સ્નાયુઓનું જૂથ છે. જો તેઓ ચુસ્ત હોય, તો તેઓ સિયાટિક ચેતા પર દબાવી શકે છે.
• ઘૂંટણ વળાંક સાથે ફ્લોર પર તમારી પીઠ પર સૂઈ જાઓ. પગ લગભગ ખભા-પહોળાઈથી અલગ હોવા જોઈએ. તમારી બાજુઓ પર તમારા  હાથ આરામ કરો.
•  હીલ્સ દ્વારા દબાણ કરીને, તમારા હિપ્સને ત્યાં સુધી ઉઠાવો જ્યાં સુધી તમારું શરીર ઘૂંટણથી ખભા સુધી સીધી રેખા ન બનાવે.
•  થોડી સેકંડ માટે સ્થિતિને પકડી રાખો.
• ધીમે ધીમે હિપ્સને ફ્લોર પર નીચે કરો. પછી પુનરાવર્તન કરો.
• આ કસરત માટે સારું ફોર્મ મહત્વપૂર્ણ છે. પીઠને કમાન અથવા ગોળાકાર કરવાનું ટાળો. 8 થી 10 પુનરાવર્તનોના 2 અથવા 3 સેટ માટે પ્રયાસ કરો.

લેગ એક્સ્ટેન્શન્સ

• તમારા ક્વાડ્રિસેપ્સને મજબૂત કરવા માટે તમારા શરીરના વજનનો ઉપયોગ કરવાથી તમારા ઘૂંટણ પર વધારાનું દબાણ રાખવામાં મદદ મળે છે.
• આ કસરત કરવા માટે: ખુરશીમાં ઊંચું બેસો. તમારા પગને ફ્લોર પર સપાટ, હિપ-પહોળાઈ સિવાય મૂકો. સીધા આગળ જુઓ, તમારી જાંઘના સ્નાયુઓને સંકુચિત કરો અને ખુરશી પરથી તમારા નિતંબને ઉભા કર્યા વિના શક્ય તેટલો ઊંચો એક પગ લંબાવો. થોભો,
• પછી પ્રારંભિક સ્થિતિ પર નીચે. દરેક પગ માટે 10 પુનરાવર્તનોના 2 થી 3 સેટ કરો.

હેમસ્ટ્રિંગ કર્લ

સ્ટેન્ડિંગ હેમસ્ટ્રિંગ કર્લ તમારા હેમસ્ટ્રિંગ અને ગ્લુટ્સને લક્ષ્ય બનાવે છે. સંતુલન મેળવવા માટે તમારા હાથ હિપ અથવા આગળની દિશામાં રાખો

આ કસરત કરવા માટે:

• દિવાલની સામે ઊભા રહો અથવા ટેકો માટે ખુરશીનો ઉપયોગ કરો. તમારા પગ પહોળા મૂકો
• એક પગ ઉપાડો, તમારા ઘૂંટણને વાળો અને તમારી હીલને છત તરફ ઉંચી કરો. તમારા શરીરના ઉપલા ભાગને સ્થિર રાખીને અને હિપ્સને આગળ તરફ નિર્દેશ કરતી વખતે તમે શક્ય હોય ત્યાં સુધી જાઓ.
• પછી 5 થી 10 સેકન્ડ માટે પકડી રાખો.
• આરામ કરો અને શરૂઆતની સ્થિતિમાં નીચે જાઓ.
• દરેક પગ માટે 10 પુનરાવર્તનોના 2 થી 3 સેટ કરો.

ક્વાડ્રિસેપ્સ સ્ટ્રેચ: હીલ અને પાછળનો પગ ખેંચો:

• એક હાથને દીવાલ પર ટેકો આપીને સીધા ઉભા રહો.
• તમારા હાથને દિવાલ પર મૂકો અને જ્યાં સુધી તમે આરામથી કરી શકો ત્યાં સુધી એક પગ પાછળ ખસેડો. તમારા ઘૂંટણમાં સહેજ વળાંક સાથે બંને પગના અંગૂઠા આગળની તરફ, હીલ્સ સપાટ હોવા જોઈએ.
• સ્ટ્રેચમાં ઝુકાવો અને 30 સેકન્ડ માટે પકડી રાખો. પાછળના પગમાં ખેંચાણની લાગણી
• પછી પ્રારંભિક સ્થિતિમાં પાછા આવો.
• બીજા પગ સાથે પુનરાવર્તન કરો.
• દરેક પગ માટે 3 સેટ 10 પુનરાવર્તનો કરો.

 હેમસ્ટ્રિંગ સ્ટ્રેચ:

• પીઠ પર સૂઈ જાઓ અને એક પગને સીધો કરો.
• એક ટુવાલ અથવા બેન્ડનો ઉપયોગ કરીને તમારા પગને તમારી તરફ ખેંચો જ્યાં સુધી તમને ખેંચાણ અનુભવાય.
• 30 સેકન્ડ માટે પકડી રાખો, પછી પ્રારંભિક સ્થિતિમાં પાછા આવો.
• બીજા પગ સાથે પુનરાવર્તન કરો.
• દરેક પગ માટે 3 સેટ 10 પુનરાવર્તનો કરો.

સ્ટ્રેન્થનિંગ કસરતો:

lunges: એક પગ આગળ અને એક પગ પાછળ રાખીને lunge કરો. આગળનો ઘુંટણ 90 ડિગ્રીના ખૂણા પર વાળો અને પાછળનો ઘુંટણ જમીનની નજીક રહે.મૂળ સ્થિતિ પર પરત આવો અને બીજા પગ સાથે પુનરાવર્તન કરો. 3 સેટ 10-15 પુનરાવર્તનો દરેક પગ માટે કરો.

સ્ક્વોટ્સ: સીધા ઉભા રહો, પછી જાણે તમે ખુરશી પર બેસવા જઈ રહ્યા છો તેમ ઘૂંટણ વાળીને નીચે જાઓ. તમારી પીઠ સીધી રાખો અને તમારા ગોઠણ આગળના પગની આંગળીઓની રેખા કરતાં આગળ ન જાય તેની ખાતરી કરો. મૂળ સ્થિતિ પરપરત આવો. 3 સેટ 10-15 પુનરાવર્તનો કરો.

બેલેન્સ કસરતો:

સિંગલ લેગ સ્ટેન્ડ: એક પગ ઉપર ઉભા રહો અને બીજા પગને જમીનથી થોડું ઉપર રાખો. તમારી બેલેન્સ જાળવવાનો પ્રયાસ કરો. 30 સેકન્ડ સુધી પકડી રાખો, પછી બીજા પગ સાથે પુનરાવર્તન કરો. દરેક પગ માટે 3 સેટ કરો.

સ્વિમિંગ: ઘૂંટણના દુખાવા માટે એક ઉત્તમ કસરત છે કારણ કે તે તમારા સાંધાઓ પર ઓછો તાણ આવે છે.

સ્થિર સાયકલિંગ:  સ્થિર બાઇક પર ધીમું ગતિએ પેડલ મારો.

બરફ અથવા ગરમ કોમ્પ્રેસ: તમારા ઘૂંટણના દુખાવા પર બરફની થેલી અથવા ગરમ કોમ્પ્રેસ લગાવવાથી સોજો અને દુખાવામાં રાહત મળી શકે છે. દરેક 15-20 મિનિટ માટે 20 મિનિટ સુધી આમ કરો.

વજન નિયંત્રણ: વધારાનું વજન ઘૂંટણના સાંધા પર તાણ વધારી શકે છે. સ્વસ્થ વજન જાળવવાથી તમારા ઘૂંટણ પરનો તાણ ઘટાડવામાં અને દુખાવાનું જોખમ ઓછું કરવામાં મદદ મળી શકે છે.

કોન્ડ્રોમલેસિયા પેટેલાને કેવી રીતે અટકાવવું?

કોન્ડ્રોમલેસિયા પેટેલા એ એક એવી સ્થિતિ છે જેમાં ઘૂંટણના ઢાંકણની નીચેની સપાટી પર કાર્ટિલેજનો ક્ષય થાય છે. આનાથી દુખાવો, સોજો અને કઠિણતા થઈ શકે છે. કોન્ડ્રોમલેસિયા પેટેલાના ઘણા કારણો હોઈ શકે છે, જેમાં ઇજા, વધુ પડતું ઉપયોગ અને અતિશય વજનનો સમાવેશ થાય છે.

કોન્ડ્રોમલેસિયા પેટેલાને અટકાવવા માટે તમે ઘણી બધી બાબતો કરી શકો છો, જેમાં નીચેનાનો સમાવેશ થાય છે:

• વિશ્રામ: તમારા ઘૂંટણ પર તણાવ ઘટાડો. જો શક્ય હોય તો, એવી પ્રવૃત્તિઓ ટાળો જે દુખાવો વધારે છે.
• બરફ: સોજો અને દુખાવો ઘટાડવા માટે દિવસમાં ઘણી વખત 15-20 મિનિટ માટે ઘૂંટણ પર બરફ લાગુ કરો.
• દબાણ: સોજો ઘટાડવા માટે ઘૂંટણને બાંધીને દબાણ આપો.
• ઊંચાઈ: સોજો ઘટાડવા માટે ઘૂંટણને હૃદય કરતાં ઊંચે રાખો.
• ઓવર-ધ-કાઉન્ટર દવાઓ: દુખાવો અને સોજો ઘટાડવા માટે ઇબુપ્રોફેન અથવા એસિટામિનોફેન જેવી દવાઓ લો.
• ગરમી: સ્નાયુઓને શાંત કરવા અને દુખાવો ઘટાડવા માટે એકવાર સોજો ઓછો થઈ જાય પછી ગરમીનો ઉપયોગ કરો.
• સપોર્ટ: ઘૂંટણને સ્થિર રાખવા અને દુખાવો ઘટાડવા માટે ઘૂંટણનો બ્રેસ અથવા બેન્ડેજ પહેરો.
• તમારા ઘૂંટણ પર તણાવ ઘટાડો. જો તમને કોન્ડ્રોમલેસિયા પેટેલા થવાનું જોખમ હોય, તો એવી પ્રવૃત્તિઓ ટાળવી મહત્વપૂર્ણ છે જે તમારા ઘૂંટણ પર તણાવ મૂકે છે, જેમ કે દોડવું અથવા કૂદવું. તમારે તમારા વજનને નિયંત્રણમાં રાખવાનો પણ પ્રયાસ કરવો જોઈએ, કારણ કે વધુ પડતું વજન તમારા ઘૂંટણ પર વધારાનો દબાણ લાવી શકે છે.
• તમારા ઘૂંટણને મજબૂત કરો. મજબૂત સ્નાયુઓ તમારા ઘૂંટણને સહાય અને સુરક્ષિત કરવામાં મદદ કરી શકે છે. તમે ઘરે અથવા ફિઝિયોથેરાપિસ્ટની મદદથી કસરત કરીને તમારા ઘૂંટણના સ્નાયુઓને મજબૂત કરી શકો છો.
• યોગ્ય ફૂટવેર પહેરો: ટેકો આપતું અને સારી રીતે ફિટ આવતું ફૂટવેર પહેરવાથી તમારા ઘૂંટણ પરનો તણાવ ઘટાડવામાં મદદ મળી શકે છે. જો તમે દોડવાનું કે અન્ય ઉચ્ચ-પ્રભાવ વાળી (વાળી = ધરાવતી પ્રવૃત્તિઓ કરો છો, તો આઘાત શોષી લેનારા જૂતા( shock-absorbing shoes) પસંદ કરો.
•  તમારી ક્ષમતા અનુસાર કસરત કરો. તમારા શરીરને સાંભળો અને તમને અસહ્ય (સહન કરી શકાય નહીં )દુખાવો થાય ત્યારે રોકાઈ જાઓ. તમે ધીમે ધીમે અને ધીરજપૂર્વક તમારી કસરતની તીવ્રતા (તીવ્રતા = તીવ્રપણું )વધારી શકો છો.
•  તમારા વજનનું નિયંત્રણ રાખો. વધુ પડતું વજન તમારા ઘૂંટણ પરના સાંધા (joint) પર વધારાનો દબાણ નાખી શકે છે, જે કોન્ડ્રોમલેસિયા પેટેલાના વિકાસના જોખમને વધારી શકે છે. જો તમે વધારે વજન (વજન = ભાર )ધરાવો છો, તો તમારા ડૉક્ટરની સલાહ મુજબ સ્વસ્થ રીતે વજન ઘટાડવાનો પ્રયાસ કરો.
• તમાના ખોરાકમાં વિટામિન ડીનો સમાવેશ કરો: વિટામિન ડી હાડકાના સ્વાસ્થ્ય માટે છે, અને કેટલાક અભ્યાસોએ સૂચવ્યું છે કે વિટામિન ડી ની કમી  કોન્ડ્રોમલેસિયા પેટેલાના વિકાસનું જોખમ વધારી શકે છે. સૂર્યપ્રકાશ એ વિટામિન ડી નો સારો સ્ત્રોત છે, પરંતુ તમે ડોક્ટરની સલાહ મુજબ સપ્લિમેન્ટ્સ પણ લઈ શકો છો.
• યોગાસન (યોગાસન = યોગ મુદ્રા અને સ્ટ્રેચિંગ): નિયમિત યોગાસન અને સ્ટ્રેચિંગ કસરત (વ્યાયામ = શરીરચાલ )તમારા ઘૂંટણની આસપાસના સ્નાયુઓને લચીલા અને મજબૂત બનાવી શકે છે, જે ઘૂંટણના સંધ પરના તણાવને ઘટાડવામાં અને ઇજાઓનું જોખમ ઘટાડવામાં મદદ કરી શકે છે.

જો તમને કોન્ડ્રોમલેસિયા પેટેલાના લક્ષણો અનુભવાય છે, તો ડૉક્ટરને મળવું મહત્વપૂર્ણ છે. તેઓ તમારી સ્થિતિનું નિદાન કરી શકે છે અને સારવારના વિકલ્પોની ભલામણ કરી શકે છે.

કોન્ડ્રોમલેસિયા પેટેલાની સારવારમાં સામાન્ય રીતે આરામ, બરફ, કોમ્પ્રેશન અને ઉંચાઈ (RICE)નો સમાવેશ થાય છે. તમારા ડૉક્ટર ઓવર-ધી-કાઉન્ટર અથવા પ્રિસ્ક્રિપ્શન દવાઓ પણ લખી શકે છે. કેટલાક કિસ્સાઓમાં, સર્જરી જરૂરી બની શકે છે.

કોન્ડ્રોમલેસિયા પટેલાનું અંતિમ નિષ્કર્ષ:

કોન્ડ્રોમલેસિયા પટેલા એ ઘૂંટણની ઢાંકણી  (patella) ના કાર્ટિલેજ (cartilage) ના નુકસાનને સૂચવે છે. આ સ્થિતિ ઘણા કારણોસર થઈ શકે છે, જેમાં ટ્રોમા, અતિશય ઉપયોગ અથવા અંતર્ગત સ્થિતિઓ નો સમાવેશ થાય છે.

લક્ષણો:

• ઘૂંટણમાં દુખાવો, ખાસ કરીને નીચે બેસવા અથવા ઘुटના મોડવા (bend) પર
• ઘૂંટણનામાં સુજન અથવા સ્ટિફનેસ
• ઘૂંટણના “પૉપિંગ” અથવા “ગ્રાઇન્ડિંગ” નો અવાજ
• ઘૂંટણનાની અસ્થિરતા (instability)

નિદાન:

• ડૉક્ટરની પરીક્ષા: ડૉક્ટર તમારા ઘૂંટણનાની જાંચ કરશે અને તમારા લક્ષણો વિશે પૂછશે.
• ઇમેજિંગ પરીક્ષણો: X-ray, MRI અથવા CT scan કાર્ટિલેજના નુકસાનનું મૂલ્યાંકન કરવામાં મદદ કરી શકે છે.

સંભવિત પરિણામો:

• હળવું કોન્ડ્રોમલેસિયા: સમય અને વિશ્રામ સાથે સુધરી શકે છે.
• ગંભીર કોન્ડ્રોમલેસિયા: દુખાવો અને અસ્થિરતા નું કારણ બની શકે છે, અને સર્જરીની જરૂર પડી શકે છે.

સારવાર:

• વિશ્રામ: ઘૂંટણ પર તણાવ ઘટાડો.
• બરફ: સુજન અને દુખાવો ઘટાડવા માટે બરફ પેક લાગુ કરો.
• દવાઓ: દુખાવો અને સોજો ઘટાડવા માટે over-the-counter દવાઓ લો.
• ફિઝીયોથેરાપી: સ્નાયુઓની શક્તિ અને ગતિશીલતા સુધારવા માટે વ્યાયામ કરો.
• સર્જરી: ગંભીર ક્ષતિ ના કિસ્સામાં, કાર્ટિલેજ ના નુકસાન ની મરામત કરવા માટે સર્જરી જરૂરી થઈ શકે છે.

નિષ્કર્ષ:

કોન્ડ્રોમલેસિયા પટેલા એક ગંભીર સ્થિતિ હોઈ શકે છે જે ઘૂંટણમાં દુખાવો અને અસ્થિરતા નું કારણ બની શકે છે. જો તમને આ સ્થિતિના લક્ષણો અનુભવાય છે, તો યોગ્ય નિદાન અને સારવાર માટે ડૉક્ટરને મળવું મહત્વપૂર્ણ છે.

વારંવાર પૂછાતા પ્રશ્નો (FAQ)