ઘૂંટણની ઇજાઓ

ઘૂંટણની ઇજાઓ એક પ્રચલિત અને ઘણી વખત કમજોર કરનારી સ્વાસ્થ્ય ચિંતા છે જે તમામ ઉંમરના વ્યક્તિઓ અને પ્રવૃત્તિ સ્તરોને અસર કરી શકે છે. ઘૂંટણની સાંધા એ એક જટિલ માળખું છે, જેમાં હાડકાં, અસ્થિબંધન, રજ્જૂ અને કોમલાસ્થિનો સમાવેશ થાય છે, જે તમામ સ્થિરતા પ્રદાન કરવા અને વિવિધ હલનચલનને સરળ બનાવવા માટે એકસાથે કામ કરે છે.

કમનસીબે, ઘૂંટણની ઇજાઓની વિશાળ શ્રેણી માટે સંવેદનશીલ હોય છે, જે આઘાતજનક ઘટનાઓ, વધુ પડતા ઉપયોગ અથવા સામાન્ય ઘસારોની પરિસ્થિતિઓથી ઉદ્દભવે છે.

આ ઇજાઓ વ્યક્તિના રોજિંદા જીવન પર નોંધપાત્ર અસર કરી શકે છે, ગતિશીલતાને મર્યાદિત કરી શકે છે અને પીડા પેદા કરી શકે છે. રમતવીરો, ખાસ કરીને, રમતગમતની પ્રવૃત્તિઓ દરમિયાન સાંધા પર પુનરાવર્તિત તણાવને કારણે ઘૂંટણની ઇજાઓ થવાની સંભાવના છે. વધુમાં, વૃદ્ધત્વ અને અમુક તબીબી પરિસ્થિતિઓ સમય જતાં ઘૂંટણના બગાડમાં ફાળો આપી શકે છે.

ઘૂંટણની અસ્વસ્થતાના ઘણા સ્વરૂપોની સારવારમાં સ્વ-સંભાળ પ્રવિધિ અસરકારક છે. પીડા રાહત માટેના અન્ય વિકલ્પોમાં ભૌતિક ઉપચાર અને ઘૂંટણની કૌંસનો સમાવેશ થાય છે. જો કે,એવા કિસ્સાઓ છે કે જેમાં ઘૂંટણની શસ્ત્રક્રિયા જરૂરી છે.

પરિચય

ઘૂંટણની સાંધામાં ઇજાઓ સ્નાયુઓ, રજ્જૂ, કોમલાસ્થિ, હાડકાં અને અસ્થિબંધન સહિત એક અથવા વધુ પેશીઓને નુકસાનને કારણે થાય છે. આ ઇજાઓ પડી જવાથી, ઘૂંટણને હિંસક રીતે વળી જવાથી, કાર અકસ્માતથી થતી ઊંચી અસર અથવા અન્ય બળોને કારણે થઈ શકે છે. ઘૂંટણની સામાન્ય ઇજાઓમાં અસ્થિભંગ, અવ્યવસ્થા, ઇજાઓ અને મચકોડનો સમાવેશ થાય છે.

ઘૂંટણ શરીરને સ્થિર ટેકો પૂરો પાડતી વખતે પગને વાળવા અને સીધા થવા દે છે. ઘૂંટણ એ શરીરનો સૌથી મોટો સાંધો હોવાથી, ઇજાઓ સામાન્ય છે. રજ્જૂ, કોમલાસ્થિ, અસ્થિબંધન અને હાડકાં એ ચાર પ્રાથમિક પેશીના પ્રકારો છે જે ઘૂંટણ બનાવે છે. ઈજા આમાંના કોઈપણ નોંધપાત્ર પેશી પ્રકારોને નુકસાન પહોંચાડી શકે છે.

નરમ કોમલાસ્થિ ગાદી(મેનિસ્કસ) ઇજાઓ અને અગ્રવર્તી ક્રુસિએટ અસ્થિબંધન (ACL)  ઇજાઓ એ બે સૌથી વારંવાર રમત-સંબંધિત ઘૂંટણની ઇજાઓ છે. રમતગમતમાં ઓછી વાર હોવા છતાં,ઘૂંટણની ઢાંકણી (ઘૂંટણની કેપ) અસ્થિભંગ ઉચ્ચ અસરવાળા આઘાતના પરિણામે થઈ શકે છે. ઘૂંટણની મોટાભાગની ઇજાઓની તાત્કાલિક સારવાર કરવાની જરૂર છે, અને કેટલાકને શસ્ત્રક્રિયાની જરૂર પણ પડી શકે છે.

તેની જટિલતા અને ભાગોની સંખ્યાને લીધે, ઘૂંટણની ઇજાઓની વિશાળ શ્રેણી માટે સંવેદનશીલ છે. મચકોડ, અસ્થિબંધન રીપ્સ, અસ્થિભંગ અને અવ્યવસ્થા એ ઘૂંટણની કેટલીક સામાન્ય ઇજાઓ છે.

સરળ હસ્તક્ષેપ જેમ કે સ્વાસ્થ્યવર્ધક અને પુનર્વસન કસરતો ઘૂંટણની ઘણી ઇજાઓને અસરકારક રીતે સારવાર આપે છે. અન્ય ઇજાઓને સુધારવા માટે શસ્ત્રક્રિયા જરૂરી હોઇ શકે છે.

ઘૂંટણ પગને વાળવા અને સીધા થવા દે છે છતાં શરીરને સુરક્ષિત ટેકો આપે છે.

ઘૂંટણ એ શરીરનો સૌથી મોટો સાંધો હોવાથી, ઇજાઓ સામાન્ય છે. ઘૂંટણમાં ચાર મૂળભૂત પેશીના પ્રકારો કોમલાસ્થિ, રજ્જૂ, અસ્થિબંધન અને હાડકાં છે. આમાંના કોઈપણ મહત્વપૂર્ણ પેશી પ્રકારના નુકસાન માટે સંવેદનશીલ છે.

ઘૂંટણની સામાન્ય ઇજાઓમાં નીચેનાનો સમાવેશ થાય છે:

• મચકોડ, જે ઘૂંટણની અસ્થિબંધનનું વધુ પડતું ફાડવું છે.
• અગ્રવર્તી ક્રુસિએટ અસ્થિબંધનમાં ACL અથવા PCL જેવા અસ્થિબંધનમાં ફાટી જવું.
• તાણ અથવા અતિશય સ્નાયુબદ્ધ અને કંડરાનું ખેંચાણ.
• ઘૂંટણની અસ્તર કોમલાસ્થિને ઇજા.
• નરમ કોમલાસ્થિ ગાદી(મેનિસ્કસ)  ઇજાઓ (કોમલાસ્થિ જે જાંઘ અને શિનબોનને અલગ કરે છે).
• ઘૂંટણની ઢાંકણુંના વિસ્તારમાં અગવડતા.

ઘૂંટણની ઓછી સામાન્ય ઇજાઓમાં શામેલ છે:

• અસ્થિભંગ (સામાન્ય રીતે સીધા ફટકો દ્વારા લાવવામાં આવે છે, વળી જતું હોય છે અથવા ઘૂંટણ પર પડે છે).
• ઘૂંટણની અવ્યવસ્થા (દુર્લભ કારણ કે તે ઘણું બળ લે છે).

શરીરરચના

શરીરમાં સૌથી મોટો અને સહેલાઈથી ઈજાગ્રસ્ત સાંધા એ ઘૂંટણ છે. તેમાં ચાર મુખ્ય માળખાકીય ઘટકોનો સમાવેશ થાય છે: અસ્થિબંધન, રજ્જૂ, કોમલાસ્થિ અને હાડકાં.

• હાડકાં: તમારા ઘૂંટણની સાંધા ઉર્વસ્થિ (જાંઘનું હાડકું), ટિબિયા (શિનબોન) અને પેટેલા (ઘૂંટણની ઢાંકણું ) માં રચાય છે. નાના રક્ષણ માટે, ઢાંકણી સંયુક્તની સામે રહે છે.
• કૃત્રિમ કોમલાસ્થિ: પેટેલા, ઉર્વસ્થિ અને ટિબિયાના પાછળના ભાગમાં કૃત્રિમ કોમલાસ્થિ રેખાઓ છે. પ્રશ્નમાં રહેલી સરળ સામગ્રી તમારા ઘૂંટણના હાડકાંની એકીકૃત હિલચાલને સરળ બનાવે છે જ્યારે તમે તમારા પગને લંબાવો છો અથવા સંકોચન કરો છો. નરમ કોમલાસ્થિ ગાદી. તમારા ઉર્વસ્થિ અને ટિબિયા વચ્ચેના આઘાત શોષક નરમ કોમલાસ્થિ ગાદીમાં કોમલાસ્થિના બે ફાચર આકારના ટુકડાઓ છે.નરમ કોમલાસ્થિ ગાદી , જે સાંધાને સ્થિર અને લવચીક અસ્તર બનાવવામાં મદદ કરે છે, તે કૃત્રિમ કોમલાસ્થિ કરતાં વધુ સખત અને વધુ રબરી છે. સામાન્ય રીતે, જ્યારે કોઈ વ્યક્તિ ફાટેલા નરમ કોમલાસ્થિ ગાદીનો ઉલ્લેખ કરે છે, ત્યારે તેનો અર્થ ઘૂંટણમાં કોમલાસ્થિનો ફાટેલો ટુકડો છે.
• અસ્થિબંધન: અસ્થિબંધન એક હાડકાને બીજા હાડકા સાથે જોડે છે. તમારા ઘૂંટણના ચાર મુખ્ય અસ્થિબંધન તમારા ઘૂંટણને સ્થિર રાખવા અને હાડકાંને એકસાથે રાખવા માટે મજબૂત દોરડા તરીકે કામ કરે છે.
• સમાન્તર અસ્થિબંધન: તમારા ઘૂંટણની બંને બાજુએ આ છે. તમારા ઘૂંટણની બાજુની સમાન્તર અસ્થિબંધન બહારની બાજુએ સ્થિત છે અને મધ્યસ્થ સમાન્તર અસ્થિબંધન અંદર સ્થિત છે. તેઓ તમારા ઘૂંટણની બાજુ-થી-બાજુની હિલચાલને નિયંત્રિત કરે છે.
• ક્રુસિએટ અસ્થિબંધન: ઘૂંટણની સાંધાની અંદર જ્યાં તેઓ સ્થિત છે. પૂર્વકાલીન ક્રુસિએટ અસ્થિબંધન આગળ છે અને પાછળનું ક્રુસિએટ અસ્થિબંધન પાછળ છે, જે એકબીજાને પાર કરીને X બનાવે છે. તમારા ઘૂંટણની આગળ અને પાછળની ગતિ ક્રુસિએટ અસ્થિબંધન દ્વારા સંચાલિત થાય છે.
• રજ્જૂ: રજ્જૂ સ્નાયુઓને હાડકાં સાથે જોડવામાં મદદ કરે છે. જાંઘની આગળના સ્નાયુઓ ક્વાડ્રિસેપ્સ કંડરા દ્વારા ઢાંકણી સાથે જોડાયેલા છે. પેટેલર કંડરા, બીજી તરફ, ઢાંકણીને ટિબિયા સાથે જોડે છે.

ઇજાની પદ્ધતિ

અસંખ્ય અભ્યાસોએ બાહ્ય અને આંતરિક પરિબળોને સ્પષ્ટ કરવાનો પ્રયાસ કર્યો છે જે ઘૂંટણની ઇજાઓમાં ફાળો આપે છે કારણ કે આ ઇજાઓની સંભવિત ગંભીર તીવ્ર અને દીર્ઘકાલીન બિમારીને કારણે.

આંતરિક પરિબળોમાં અસ્થિબંધન શિથિલતા, સ્નાયુઓની સુગમતામાં ઘટાડો, સ્નાયુઓની નબળાઇ અને પગનો આકાર શામેલ છે; બાહ્ય પરિબળોમાં જૂતા પહેરવા, તાલીમની સપાટીની સ્થિતિ અને તાલીમ પદ્ધતિનો સમાવેશ થાય છે.

અમેરિકન ફૂટબોલ અને સોકર રમતા રમતવીરો ને ઘૂંટણની તીવ્ર ઇજાઓ પરના મોટાભાગના અભ્યાસોનું ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે છે. જૂતાનો પ્રકાર એ એક બાહ્ય પરિબળ છે જે અમેરિકન ફૂટબોલ ખેલાડીઓમાં સંશોધન કરવામાં આવ્યું છે. 1970ના દાયકામાં “ફુટ્બૉલ શૈલી” જૂતા પહેરનારા હાઈસ્કૂલના ફૂટબોલ ખેલાડીઓએ ઘૂંટણ અને પગની ઘૂંટીમાં ઓછી ઈજાઓ નોંધાવી હતી.

આ ખેલાડીઓના પગરખાંમાં વધુ ક્લીટ્સ હતા, જે પરંપરાગત રીતે પહેરવામાં આવતા જૂતા કરતા ટૂંકા અને પહોળા હતા. આ પરિણામોને કારણે એંજિનની ફેરવવાની શક્તિ દળોનું માપન કરવામાં આવ્યું, જે રાષ્ટ્રીય હાઈસ્કૂલ રમતવીર સંઘ અને રાષ્ટ્રીય કૉલેજ રમતવીર સંઘ દ્વારા ક્લેટ કદ અને લંબાઈના નિયમોના અમલીકરણ દ્વારા અનુસરવામાં આવ્યું.

1980-1989ની મોસમ દરમિયાન કૃત્રિમ જડિયાંવાળી જમીન અને કુદરતી ઘાસ વચ્ચે રાષ્ટ્રીય ફૂટબોલ લીગ દ્વારા હાથ ધરવામાં આવેલા અભ્યાસમાં, એવું જાણવા મળ્યું હતું કે ઘૂંટણની વધુ 36 ઇજાઓ માટે કૃત્રિમ જડિયાંવાળી જમીન જવાબદાર છે; તેમ છતાં,પૂર્વકાલીન ક્રુસિએટ (ACL) ઇજાઓને કારણે માત્ર 11% ઇજાઓને શસ્ત્રક્રિયાની જરૂર હતી.

દોડવીરના પગના પ્રકાર માટે ખૂબ નાના અથવા ખૂબ મોટા એવા પગરખાં વધુ પડતા ઉપયોગની ઇજાઓનું કારણ બની શકે છે, કારણ કે જૂના જૂતાના મધ્ય પગનું તળિયુંને બદલવાની અવગણના કરી શકે છે જ્યારે તે અસરને શોષવાની ક્ષમતા ગુમાવવાનું શરૂ કરે છે. સખત સપાટી પર તાલીમ, ટેકરીઓ અથવા રેતી જેવા અસમાન ભૂપ્રદેશ પર દોડવું, અથવા રસ્તા અથવા માર્ગની સમાન કાંઠાની ધાર પર દોડવું, આ બધું દીર્ઘકાલીન ઇજાઓ તરફ દોરી શકે છે.

પ્રશિક્ષણ પદ્ધતિની શરૂઆત અથવા તીવ્રતામાં તીવ્રતા વધારવાના પ્રથમ થોડા અઠવાડિયામાં, વધુ પડતા ઉપયોગની ઇજાઓ સામાન્ય રીતે પ્રગટ થાય છે. રમતવીરો કે જેઓ હાઈસ્કૂલમાંથી કોલેજ સ્તરે જાય છે અને જેમની તાલીમ વધુ તીવ્ર બને છે તેઓ પણ ઈજાઓ સહન કરી શકે છે.રમતવીરોને તેમની તાલીમની માત્રા અને તીવ્રતા ધીમે ધીમે વધારવા માટે સલાહ આપવી મહત્વપૂર્ણ છે.

પેટેલોફેમોરલ પીડા સહલશણ સહિત અસંખ્ય વધુ પડતા ઉપયોગની ઇજાઓ સૌમ્ય અતિશય ગતિશીલતા સહલશણ તેના કારણે થતી સામાન્ય અસ્થિબંધન શિથિલતા સાથે જોડાયેલી છે.બીજી તરફ, અસંખ્ય તપાસોએ દર્શાવ્યું છે કે ઘૂંટણની અસ્થિબંધનની ઇજાઓ અથવા ફૂટબોલ ખેલાડીઓની અસ્થિબંધન શિથિલતા અને સૌમ્ય અતિશય ગતિશીલતા સહલશણ વચ્ચે કોઈ સંબંધ નથી.

અસ્થિરતા કે જેને ઘૂંટણની વધુ નિયુક્તિ અને લોડિંગ ની જરૂર પડી શકે છે તે કોર (પેટ, પેરાસ્પાઇનલ અને નિતંબ) સ્નાયુઓની નબળાઇને કારણે થઈ શકે છે. તીવ્ર ઘૂંટણના પ્રવાહને કારણે ક્વાડ્રિસેપ્સની નબળાઈ પણ થઈ શકે છે, જે સામાન્ય રીતે ઘૂંટણની વધુ પડતી ઈજાઓ સાથે જોડાયેલી હોય છે.

ઘૂંટણનો ઓછો ભાર અને વધુ પડતી ઈજા થવાની સંભાવના નબળા હેમસ્ટ્રિંગ્સ, ITB, વાછરડાના સ્નાયુઓ અને નિતંબ ફ્લેક્સર્સને કારણે થઈ શકે છે. પેસ આયોજન, પેસ કેવસ અથવા પગનો અસાધારણ આકાર ધરાવતા રમતવીર ઘૂંટણની ઇજાઓ માટે વધુ સંવેદનશીલ હોઈ શકે છે.

સામાન્ય ઘૂંટણની ઇજાઓ

મચકોડ અને નરમ પેશીઓની ઇજાઓ(જેમ કે અસ્થિબંધન, અને નરમ કોમલાસ્થિ ગાદી), અસ્થિભંગ અને અવ્યવસ્થા એ ઘૂંટણની સૌથી વધુ વારંવારની ઇજાઓ છે. ઘણી વખત, ઇજાઓ ઘૂંટણની એક કરતાં વધુ રચનાને અસર કરે છે.

ઘૂંટણની ઇજાના સૌથી લાક્ષણિક લક્ષણો પીડા અને સોજો છે. ઘૂંટણ પણ તાળું(લોક) અથવા પકડી શકે છે. અસ્થિરતા, અથવા તમારા ઘૂંટણમાં જે સંવેદના થઈ રહી છે, તે ACL ઇજાઓ સહિત અમુક પ્રકારની ઘૂંટણની ઇજાઓ દ્વારા લાવી શકાય છે.

ઘૂંટણની સાંધા જટિલ છે. લોકો તેની સાથે બેસી શકે છે, બેસી શકે છે, કૂદી શકે છે અને દોડી શકે છે કારણ કે તે દરવાજાના મિજાગરાની જેમ ફરે છે, તેમના પગને વાળીને અને સીધા કરે છે.

ઘૂંટણના ચાર ભાગો છે:

• હાડકાં.
• કોમલાસ્થિ.
• અસ્થિબંધન.
• રજ્જૂ.

ઘૂંટણની સાંધાના શિખર પર ઉર્વસ્થિ છે, જેને જાંઘના હાડકા તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે. ઘૂંટણની સાંધાનો આધાર ટિબિયા અથવા શિનબોનથી બનેલો છે.

ઉર્વસ્થિ અને ટિબિયાના સાંધાને ઢાંકણા દ્વારા આવરી લેવામાં આવે છે, જેને ઘણીવાર ઘૂંટણની ઢાંકણું તરીકે ઓળખવામાં આવે છે.

ઘૂંટણના સાંધાના હાડકાંને ગાદી આપતા પેશીને કોમલાસ્થિ કહેવાય છે. તે અસ્થિબંધનને હાડકાં પર સરકવામાં પણ મદદ કરે છે અને તેમને અસરથી બચાવે છે.

સ્થિરતા માટે અને હાડકાંને એકસાથે રાખવા માટે, ઘૂંટણના ચાર અસ્થિબંધન દોરડાની જેમ કાર્ય કરે છે. ઘૂંટણની સાંધાને ટેકો આપતા સ્નાયુઓ ઉપરના અને નીચેના પગના હાડકાં સાથે રજ્જૂ જોડે છે.

ઘૂંટણની ઇજાઓ વિવિધ સ્વરૂપોમાં આવે છે. અહીં ઘૂંટણની સૌથી સામાન્ય ઇજાઓમાંથી દસ છે.

ઘૂંટણની અસ્થિબંધન ઇજા

હિલચાલને ટેકો આપવા અને નિયમન કરવા માટે, અસ્થિબંધન તરીકે ઓળખાતી જોડાયેલી પેશીઓની કઠિન બંધન સાંધાને ઢાંકી દે છે. અસ્થિબંધનની ઇજાઓ, જેને ઘૂંટણની મચકોડ તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે, તે ઘણીવાર રમતગમતની ઇજાના પરિણામે થાય છે જે ઘૂંટણની સાંધાને અસ્થિર બનાવે છે. તમે તમારા ઘૂંટણને કેવી રીતે ખસેડી શકો છો તે પણ તેઓ સખત રીતે પ્રતિબંધિત કરે છે.

ચાર મુખ્ય અસ્થિબંધન, જે જાંઘ અને શિન હાડકાંને જોડે છે, ઘૂંટણને સ્થિર કરે છે:

• પૂર્વકાલીન ક્રુસિએટ અસ્થિબંધન (ACL) – ઘૂંટણની મધ્યમાં સ્થિત અસ્થિબંધન જે શિન હાડકાના પરિભ્રમણ અને આગળની ગતિને નિયંત્રિત કરે છે. ACL ઈજા એ ACL ના ફાટ અથવા મચકોડ છે જે અચાનક અટકે છે, દિશામાં ફેરફાર, કૂદવું અને ઉતરાણ દ્વારા લાવવામાં આવે છે. ફૂટબોલ, બાસ્કેટબોલ અને ઉતાર પર સ્કીઇંગ જેવી રમતોમાં, તે લાક્ષણિક છે.
• પાછળનું ક્રુસિએટ અસ્થિબંધન(PCL) – ઘૂંટણની મધ્યમાં આવેલો અસ્થિબંધન જે શિન હાડકાની પાછળની હિલચાલને નિયંત્રિત કરે છે. તમારા ઘૂંટણમાં સૌથી મજબૂત અસ્થિબંધન,PCL, જો તે મજબૂત, તીક્ષ્ણ ફટકાથી તણાઈ જાય અથવા ફાટી જાય, તો તે નુકસાનને ટકાવી શકે છે, સામાન્ય રીતે ફૂટબોલ સામનો અથવા અન્ય સમાન પ્રવૃત્તિ દરમિયાન.
• પાર્શ્વીય સમાંતર અસ્થિબંધન (એલસીએલ) – ઘૂંટણની અંદરના ભાગને સ્થિર કરવા માટે જવાબદાર અસ્થિબંધન. વળાંક, વાળવું અથવા એકાએક દિશામાં ફેરફાર સાથે સંકળાયેલી પ્રવૃત્તિઓ LCL ને ઇજાઓનું કારણ બની શકે છે. એક દાખલો ફૂટબોલ રમતી વખતે ઘૂંટણની અંદરના ભાગે માર્યો હશે.
• મધ્યસ્થ સમાંતર અસ્થિબંધન(MCL) – ઘૂંટણની બાહ્ય અસ્થિબંધન, જે સ્થિરતા પ્રદાન કરે છે. હોકી અથવા ફૂટબોલની રમત દરમિયાન ઘૂંટણની બહારના ભાગે સીધો ફટકો લાગવાથી આ ઈજા થઈ શકે છે, જેને MCL મચકોડ તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે.

ઘૂંટણ એ દિશામાં અસ્થિરતા દર્શાવે છે કે જ્યારે આ ચારમાંથી કોઈ એકને નુકસાન થાય ત્યારે ઇજાગ્રસ્ત અસ્થિબંધન સ્થિર થાય છે. અગ્રવર્તી ડાવર કસોટી (એસીએલ માટે), પશ્ચાદવર્તી ડાવર કસોટી (પીસીએલ માટે), વાલ્ગસ તણાવ કસોટી (એમસીએલ), અને વરસ તણાવ કસોટી (એલસીએલ) એ ચાર વિશિષ્ટ પરીક્ષણો છે જેનો ઉપયોગ ઇજાઓનું મૂલ્યાંકન કરવા માટે થાય છે.

ઘૂંટણની અસ્થિબંધનની ઇજાના લક્ષણો

• ઈજાના ક્ષણે, એક મોટેથી પોપ અથવા ત્વરિત હતો.
• આકસ્મિક, ઉત્તેજક પીડા કે જે તમને ક્યારેક-ક્યારેક તમારી રમતમાં સામેલ થવાથી રોકે છે.
• ઘૂંટણની આસપાસ વિકૃતિકરણ, કાળો અને વાદળી.
• ઘૂંટણની અસ્થિરતા.
• સોજો જે ઈજા પછી પ્રથમ 24 કલાકમાં થાય છે.
• સંયુક્ત માં ઢીલાપણું એક સનસનાટીભર્યા.
• અગવડતાને કારણે ઇજાગ્રસ્ત સાંધા પર વજન સહન કરવામાં અસમર્થતા.
• ઘૂંટણને અંદરની તરફ બાહ્ય તરફ વાળવું.

અસ્થિબંધન નુકસાનનું નિદાન કરવા માટે ડૉક્ટર પ્રથમ શારીરિક તપાસ કરે છે. તેઓ ઘૂંટણમાં દુખાવો અને સોજો માટે તપાસ કરશે. તમારી ગતિની શ્રેણીનું મૂલ્યાંકન કરવા માટે ઉપયોગમાં લેવાતી વિવિધ ઘૂંટણની હિલચાલ અને તમારા ઘૂંટણ પર લાગુ બાહ્ય દબાણને કારણે, પ્રક્રિયા અસ્વસ્થતાનું કારણ બની શકે છે.

અસ્થિબંધનની ઇજાઓ વારંવાર થતી હોવા છતાં, ઇજાની તીવ્રતા બદલાઈ શકે છે:

• શ્રેણી I: અસ્થિબંધન મચકોડ ત્યારે થાય છે જ્યારે શ્રેણી I ની ઈજાના તંતુઓ સહેજ વધારે ખેંચાઈ ગયા હોય. ત્યાં વધુ નહીં, જો કોઈ હોય તો, સોજો અને બહુ ઓછા ઉઝરડા હશે.મચકોડાયેલ MCL એ આ પ્રકારની ઇજાનું ઉદાહરણ છે.
• શ્રેણી II: આ ત્યારે થાય છે જ્યારે અસ્થિબંધન તંતુઓ આંશિક ફાટી જાય છે, પરંતુ સંપૂર્ણ ફાટી જતા નથી. શ્રેણી I ની તુલનામાં વધુ ઉઝરડા અને સોજો તેમજ વધુ દુખાવો અને સાંધા પર પ્રતિબંધ હશે.
• શ્રેણી III: જ્યારે અસ્થિબંધન ફાટી જાય છે, ત્યારે તે શ્રેણી III ની ઈજામાં પરિણમે છે, જે શરૂઆતમાં અતિશય પીડાનું કારણ બને છે. ઘૂંટણની આસપાસ ગંભીર સોજો અને ઉઝરડા હશે.LCL આંસુ એ આ પ્રકારની ઈજાનું ઉદાહરણ છે.

ક્રમ-નિર્ધારણ પદ્ધતિનો ઉપયોગ નુકસાનની માત્રાને ત્રણ શ્રેણીઓમાં વર્ગીકૃત કરવા માટે થાય છે: શ્રેણી I (હળવા), શ્રેણી II (મધ્યમ), અને શ્રેણી III (ગંભીર). ઘૂંટણની મચકોડ કેટલો સમય ચાલે છે તે મચકોડના પ્રકાર, ઈજાની ગંભીરતા, તમારી પુનર્વસન યોજના અને તમે જે પ્રકારની રમત રમો છો તેના આધારે બદલાય છે.

નાનાથી મધ્યમ ઘા વારંવાર જાતે જ ઠીક થઈ જાય છે. મોટા ભાગના સમાંતર આંસુ(MCL અને LCL) માટે સામાન્ય રીતે શસ્ત્રક્રિયા જરૂરી નથી. જો કે, ક્રુસિએટ અસ્થિબંધન (પીસીએલ અથવા એસીએલ) ફાટી ગયા હોય અને આત્યંતિક પ્રમાણ સુધી ખેંચાઈ ગયા હોય તેવા કિસ્સામાં પુનઃરચનાત્મક ઈજા એકમાત્ર પસંદગી હશે. જો તમે યોગ્ય સંભાળ મેળવો છો અને ગુણવત્તાયુક્ત શારીરિક ઉપચાર કાર્યક્રમમાં ભાગ લો છો, તો તમે સંપૂર્ણપણે પુનઃપ્રાપ્ત થવામાં સમર્થ થશો.

અગ્રવર્તી ક્રુસિએટ અસ્થિબંધન (ACL) ઇજાઓ

અગ્રવર્તી ક્રુસિએટ અસ્થિબંધન ઇજાઓ એ રમતોમાં ભાગ લેવાનું સામાન્ય પરિણામ છે. બાસ્કેટબોલ, ફૂટબોલ અને સોકર જેવી કલમ અને જમીન રમતગમત રમતા રમતવીરો ACL ઇજાઓ માટે વધુ સંવેદનશીલ હોય છે.

આશરે દિશા ઝડપથી બદલવી અથવા અયોગ્ય રીતે કૂદકો મારવાથી ACL ફાટી શકે છે. ઘૂંટણની અન્ય રચનાઓને નુકસાન, જેમ કે સાંધા કે સંધાન વિષેનું કોમલાસ્થિ, નરમ કોમલાસ્થિ ગાદી અથવા અન્ય અસ્થિબંધન, તમામ અગ્રવર્તી ક્રુસિએટ અસ્થિબંધનની ઇજાઓમાં લગભગ એક સાથે રહે છે.

અગ્રવર્તી ક્રુસિએટ અસ્થિબંધન (ACL), જે ઘૂંટણની આગળની બાજુએ ત્રાંસા રીતે ચાલે છે, તે સંયુક્ત સ્થિરતા જાળવવા માટે જરૂરી છે. ACL ઇજાઓ ગંભીર હોઈ શકે છે અને શસ્ત્રક્રિયાની જરૂર પડી શકે છે.

ACL ઇજાઓને એક અને ત્રણ વચ્ચેનો નંબર આપવામાં આવે છે. ACL ફાટીને શ્રેણી 3 મચકોડ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે, જ્યારે શ્રેણી 1 મચકોડને નાની ઈજા ગણવામાં આવે છે.

ફૂટબોલ અથવા સોકર જેવી સંપર્ક રમતોમાં ભાગ લેનારા રમતવીરો વારંવાર ACL ઇજાઓ સહન કરે છે. રમતગમત જેમાં સંપર્ક સામેલ છે, તેમ છતાં, આ બિમારીનું મુખ્ય કારણ નથી.

ACL ફાટી અચાનક ગતિની દિશા બદલવા અથવા કૂદકાથી અયોગ્ય રીતે ઉતરવાથી પરિણમી શકે છે.

પશ્ચાદવર્તી ક્રુસિએટ અસ્થિબંધન (PCL) ઇજાઓ

ઘૂંટણની આગળના ભાગમાં ફટકો જ્યારે ઘૂંટણ વળેલું હોય ત્યારે પશ્ચાદવર્તી ક્રુસિએટ અસ્થિબંધનને વારંવાર ઇજા પહોંચાડે છે. આ વારંવાર કાર અકસ્માતો અને રમતગમત સાથે સંકળાયેલી અથડામણોમાં થાય છે. મોટાભાગના પશ્ચાદવર્તી ક્રુસિએટ અસ્થિબંધન ઇજાઓ આંશિક ઇજાઓ છે જે તેમના પોતાના પર સુધારી શકે છે.

ઘૂંટણના પાછળના ભાગમાં જ્યાં પશ્ચાદવર્તી ક્રુસિએટ અસ્થિબંધન જોવા મળે છે. શિનબોન સાથે જાંઘના હાડકાને જોડતા અનેક અસ્થિબંધનમાંથી આ એક છે. આ અસ્થિબંધનને કારણે શિનબોન ખૂબ પાછળની તરફ જઈ શકતું નથી.

જ્યારે ઘૂંટણ વાળવામાં આવે છે, ત્યારે પાછળની ક્રુસિએટ ઇજા મજબૂત બળની માંગ કરે છે. તણાવની આ પ્રમાણ સામાન્ય રીતે વળાંકવાળા ઘૂંટણ પર ગંભીર રીતે પડી જવાના કિસ્સામાં અથવા વળાંકવાળા ઘૂંટણને અસર કરતી ઘટનામાં ઇજાઓ થવાના કિસ્સામાં થાય છે.

સમાંતર અસ્થિબંધન ઇજાઓ

એક બળ કે જે ઘૂંટણને બાજુમાં દબાણ કરે છે તે સામાન્ય રીતે સમાંતર અસ્થિબંધન ઇજાઓનું કારણ છે. આ વારંવાર સંપર્કથી થતી ઇજાઓ છે.

ઘૂંટણની બહારનો સીધો ફટકો સામાન્ય રીતે MCL ઇજાઓનું કારણ છે, જે વારંવાર રમતગમત સાથે સંબંધિત હોય છે.

પાર્શ્વ સમાંતર અસ્થિબંધન ઘૂંટણની અંદરના ભાગે મારામારીથી ઘાયલ થઈ શકે છે જેના કારણે ઘૂંટણ બહારની તરફ વળે છે (LCL). ઘૂંટણની અન્ય ઇજાઓ કરતાં ઓછી વાર, પાર્શ્વ સમાંતર અસ્થિબંધનના ઇજાઓ થાય છે.

સમાંતર અસ્થિબંધન એ છે જે શિનબોન અને જાંઘના હાડકાને જોડે છે. રમતવીરો, ખાસ કરીને જેઓ સંપર્ક રમતોમાં રોકાયેલા હોય છે, તેઓ વારંવાર આ અસ્થિબંધનને ઇજાઓ ભોગવે છે.

સમાંતર અસ્થિબંધન માટે ઇજાઓ એ અન્ય લોકો અથવા વસ્તુઓ સાથે સીધી અથડામણ અથવા અસરનું સામાન્ય પરિણામ છે.

પટેલલોફેમોરલ પીડા સહલશણ

પેટેલોફેમોરલ પીડા સહલશણ, અથવા “દોડવીરનું ઘૂંટણ” તરીકે ઓળખાતી સ્થિતિ ઢાંકણી, ઘૂંટણની નજીકના દુખાવા દ્વારા વર્ગીકૃત કરવામાં આવે છે, અને આસપાસના સ્નાયુઓ અને બંધારણોમાં અસંતુલન અને ખોટી ગોઠવણી દ્વારા લાવવામાં આવે છે. સાયકલ ચલાવવું, કૂદવું અને દોડવું જેવી પુનરાવર્તિત ઘૂંટણની વળાંકની પ્રવૃત્તિઓમાં જોડાતા રમતવીરોમાં તે લાક્ષણિક છે.

પટેલલોફેમોરલ પીડા સહલશણના લક્ષણો

• ઘૂંટણની અગ્રવર્તી પ્રદેશમાં તીક્ષ્ણ, નીરસ પીડા.
• અગવડતા જે વધુ ખરાબ થાય છે જ્યારે તમે બેસો છો, સીડી ચઢો છો અથવા લાંબા સમય સુધી બેસો છો.
• સમયાંતરે બહકાવ અથવા ઘૂંટણને રસ્તો આપવો.

સારવારના વિકલ્પોમાં પગને ટેકો આપવા અને ઘૂંટણની સાંધા પરના તાણને ઘટાડવા માટે ઓર્થોટિક્સ અથવા પગરખાં માટે દાખલ કરી ને ઉપયોગ કરવાનો સમાવેશ થાય છે, તેમજ ઘૂંટણની આસપાસના સ્નાયુઓને મજબૂત કરવા, લવચીકતા સુધારવા અને અસંતુલન સુધારવા માટે શારીરિક ઉપચારનો સમાવેશ થાય છે.

નરમ કોમલાસ્થિ ગાદી (મેનિસ્કસ)  ઇજાઓ

રમત-ગમતને લગતા નરમ કોમલાસ્થિ ગાદી ઇજાઓ સામાન્ય છે. નરમ કોમલાસ્થિ ગાદી ઇજાઓ વળી જવા, કાપવા, ધરી અથવા સામનો કરત્તી વખતે થઈ શકે છે.

નરમ કોમલાસ્થિ ગાદી ઇજાઓ વૃદ્ધત્વ અથવા સંધિવાથી પણ પરિણમી શકે છે. જો નરમ કોમલાસ્થિ ગાદી  વય સાથે નબળી પડી ગઈ હોય, તો ખુરશી પરથી ઊઠતી વખતે એક સાધારણ બેડોળ વળાંક પણ ફાટી શકે છે.

જ્યારે લોકો ઘૂંટણમાં ફાટેલા કોમલાસ્થિ વિશે વાત કરે છે ત્યારે મોટે ભાગે નરમ કોમલાસ્થિ ગાદીની ઇજાઓ અથવા ગાદી ફાટી ગયી અર્થ થાય છે.જાંઘના હાડકા અને શિનબોન વચ્ચે બેઠેલા બે ખેંચાયેલા કોમલાસ્થિ ફાચરને નરમ કોમલાસ્થિ ગાદી ઇજાઓ કહેવામાં આવે છે.રમતગમત દરમિયાન, આ કોમલાસ્થિના ટુકડાઓ અણધારી રીતે ફાટી શકે છે. જેમ જેમ તેઓ વય ધરાવે છે તેમ તેમ તેઓ વધુ ધીમેથી ફાટી પણ શકે છે.

“નરમ કોમલાસ્થિ ગાદીમાં સામાન્ય ઘસારો” શબ્દ નરમ કોમલાસ્થિ ગાદી ઇજાઓનું વર્ણન કરે છે જે કુદરતી રીતે વૃદ્ધત્વને કારણે થાય છે.

અચાનક નરમ કોમલાસ્થિ ગાદી ફાટી જવાથી ઘૂંટણમાં પોપ હોઈ શકે છે. પ્રથમ ઈજા પછીના થોડા દિવસોમાં અગવડતા, સોજો અને ચુસ્તતામાં વધારો થઈ શકે છે.

નરમ કોમલાસ્થિ ગાદી એ ઘૂંટણમાં આઘાત-શોષી લેનાર કોમલાસ્થિ ગાદી છે જે અર્ધચંદ્રાકાર આકાર ધરાવે છે. નરમ કોમલાસ્થિ ગાદી (મેનિસ્કસ)  ઇજાઓએ ઘૂંટણની ઇજાનો સામાન્ય પ્રકાર છે જે અચાનક વળાંક અથવા નોંધપાત્ર આઘાતને કારણે થઈ શકે છે, ખાસ કરીને રમતગમતના વાતાવરણમાં.

ઈજા તેના પોતાના પર અથવા અસ્થિબંધન નુકસાન સાથે જોડાણમાં થઈ શકે છે. વધુમાં, તે નુકસાનની પ્રમાણના આધારે હળવાથી ગંભીર સુધીની તીવ્રતામાં બદલાઈ શકે છે.

નરમ કોમલાસ્થિ ગાદી(મેનિસ્કલ) ઇજાના લક્ષણો

• ઘૂંટણની મધ્ય અથવા બાજુની સપાટી પર સ્થાનિક અગવડતા.
• તાળું મારવું(લોકીંગ) અને ક્લિક કરી રહ્યા છીએ નો અવાજ.
• તૂટક તૂટક સોજો જે વિલંબિત છે.

સંપૂર્ણ ઇતિહાસ અને શારીરિક તપાસ એ ફાટેલ નરમ કોમલાસ્થિ ગાદીના નિદાન માટેનો પાયો છે. નિદાનની પુષ્ટિ કરવા માટે એમઆરઆઈ, એક્સ-રે અથવા આર્થ્રોસ્કોપી જેવા છબી પરીક્ષણો પણ કરાવવાની જરૂર પડી શકે છે.

શોધો પદ્ધતિ (આરામ, બરફ, સંકોચન, ઊંચાઈ અને કોઇને વૈદ્યકીય પરીક્ષા માટે તજજ્ઞ પાસે મોકલવો તે.) નો ઉપયોગ કરીને નરમ કોમલાસ્થિ ગાદી ઇજાઓની સારવાર તરત જ થવી જોઈએ. ઝડપી તબીબી ધ્યાન અને પીડા રાહત માટે,આ શિષ્ટાચારને 48-72 કલાકની અંદર અનુસરવું આવશ્યક છે. વધુમાં, નો નુકસાન શિષ્ટાચારને અનુસરવાની જરૂર છે, જે ગરમી,દારૂ, દોડવા અને મસાજના ઉપયોગને પ્રતિબંધિત કરે છે. તે ઇજાગ્રસ્ત ઘૂંટણની સોજો અને રક્તસ્રાવ ઘટાડે છે.

શારીરિક ઉપચાર દ્વારા તમારા પગ અને તમારા ઘૂંટણની આસપાસના સ્નાયુઓને મજબૂત કરીને તમારા ઘૂંટણના સાંધા માટે સ્થિરતા અને સમર્થન વધારી શકાય છે. ખાસ કરીને નરમ કોમલાસ્થિ ગાદીની ઇજાને ટેકો આપવા માટે બનાવેલ ઘૂંટણની કૌંસ પણ દર્દીને પહેરવાની જરૂર પડી શકે છે. ડૉક્ટર શસ્ત્રક્રિયાનું સૂચન કરી શકે છે, જો કે, જો પીડા દૂર ન થાય અને સારવાર છતાં તમારા ઘૂંટણની તાળાઓ બંધ થઈ જાય.

નરમ કોમલાસ્થિ ગાદી ઇજા પછી, અનુકૂળ પૂર્વસૂચન પ્રાપ્ત કરી શકાય છે. આ પરિપૂર્ણ કરવા માટે દર્દીઓ કાં તો શસ્ત્રક્રિયા કરી શકે છે અથવા તબીબી સંભાળ મેળવી શકે છે.રમતવીરો તેમની મૂળ રમતો પર પાછા જઈ શકે છે અને સ્પર્ધા કરી શકે છે. એ પણ સાચું છે કે કોમલાસ્થિ થઈ ગયા પછી તેને તેની પૂર્વ-નુકસાન સ્થિતિમાં પુનઃસ્થાપિત કરી શકાતું નથી. આ કારણોસર, દરેક વ્યક્તિએ ફાટેલા નરમ કોમલાસ્થિ ગાદીને ટાળવા માટે નિવારક પગલાં (જેમ કે આજુબાજુના સ્નાયુઓને મજબૂત કરવા, તંદુરસ્ત વજન જાળવી રાખવા અથવા શરીરના યોગ્ય કાર્યપ્રક્રિયાનો ઉપયોગ કરવો) પર ધ્યાન આપવું પડશે.

બર્સિટિસ

નાની પ્રવાહીથી ભરેલી કોથળીઓ જેને બુર્સે કહેવામાં આવે છે તે ઘૂંટણના સાંધાને ગાદી બનાવે છે અને કંડરા અને અસ્થિબંધન માટે તેમની ઉપર સરકવાનું સરળ બનાવે છે.

જ્યારે ઘૂંટણિયે પડતી વખતે આ કોથળીઓ વધારે કામ કરે છે અથવા વારંવાર સંકુચિત થાય છે, ત્યારે તે મોટી થઈ શકે છે અને બળતરા બની શકે છે. અમે તેને બર્સિટિસ તરીકે ઓળખીએ છીએ.

મોટાભાગની પરિસ્થિતિઓમાં બર્સિટિસની સારવાર માટે સ્વ-સંભાળનો ઉપયોગ કરી શકાય છે, જે નોંધપાત્ર નથી. જો કે, અમુક કિસ્સાઓમાં, એન્ટિબાયોટિક્સ જરૂરી હોઇ શકે છે, તેમજ આકાંક્ષા-એક સોય-સહાયિત કામગીરીનો ઉપયોગ વધારાના પ્રવાહીને દૂર કરવા માટે થાય છે.

તમારા ઘૂંટણની સાંધાની નજીક સ્થિત, ઘૂંટણની બર્સે પ્રવાહીથી ભરેલી કોથળીઓ છે. જ્યારે યોગ્ય રીતે કાર્ય કરે છે, ત્યારે તેઓ સરળ સંયુક્ત માર્ગદર્શનમાં મદદ કરે છે અને સ્નાયુઓ,અસ્થિબંધન અને રજ્જૂને હાડકાં સામે ઘસતા અટકાવે છે.

જ્યારે એક અથવા વધુ બુર્સી ક્ષતિગ્રસ્ત થાય છે, બળતરા થાય છે અથવા બળતરા થાય છે, ત્યારે ઘૂંટણની બર્સિટિસનું પરિણામ આવે છે. દીર્ઘકાલીન દબાણ, જોરદાર ફટકો અને પુનરાવર્તિત પ્રવૃત્તિઓ (જેમ કે દોડવું) જાળીદાર ઘર્ષણ બનાવી શકે છે જે બર્સિટિસમાં પરિણમી શકે છે. જો સાંધાને લાંબા સમય સુધી એક સ્થિતિમાં રાખવામાં આવે તો તે વધુ ખરાબ થાય છે.

ઘૂંટણની બર્સિટિસના લક્ષણો

• એક નીરસ, પીડાદાયક દુખાવો જે પ્રથમ તીક્ષ્ણ અથવા છરા મારતા પીડાને અનુસરે છે.
• ઘૂંટણના અગ્રવર્તી પ્રદેશમાં સોજો અને લાલાશ.
• સંયુક્ત ની નજીકમાં હૂંફ.
• નમવું ત્યારે અગવડતા.
• સાંધાના વિસ્તૃત સ્થિરીકરણને પગલે અગવડતા વધી.
• ઘૂંટણને વાળવા અથવા સીધા કરવામાં અસમર્થતા.

સંધિવા, તાણના અસ્થિભંગ અને ટેન્ડિનિટિસ જેવી કેટલીક પરિસ્થિતિઓ ક્યારેક ક્યારેક બર્સિટિસ સાથે મૂંઝવણમાં આવી શકે છે. ભૌતિક ચિકિત્સક અથવા ઓર્થોપેડિક ચિકિત્સક સમસ્યાનું ચોક્કસ નિદાન કરવા માટે વ્યાપક પરીક્ષા કરશે અને વિશિષ્ટ પરીક્ષણો (જેમ કેએમઆરઆઈ , અલ્ટ્રાસાઉન્ડ અથવા એક્સ-રે) આદેશ કરશે.

ઘૂંટણની બર્સિટિસ સામાન્ય રીતે કોઈ તબીબી હસ્તક્ષેપ વિના તેની જાતે જ દૂર થઈ જાય છે. હસ્તક્ષેપનો હેતુ લક્ષણોને દૂર કરવા માટે છે, પરંતુ અમુક સંજોગોમાં તબીબી ધ્યાનની જરૂર પડી શકે છે. આમાં જીવનશૈલી ગોઠવણો, ઓવર-ધ-કાઉન્ટર દવાઓ અને ઘરેલું ઉપચાર જેવી સરળ ઉપચારોનો સમાવેશ થાય છે. લાંબા સમય સુધી ટકી રહેલા લક્ષણો માટેના અન્ય વિકલ્પોમાં શસ્ત્રક્રિયા, આકાંક્ષા અને કોર્ટીકોસ્ટેરોઈડ ઈન્જેક્શનનો સમાવેશ થાય છે.

કંડરાનો સોજો

પટેલર કંડરાનો સોજો એ ઘૂંટણની કંડરાનો સોજો અથવા બળતરા માટેનો શબ્દ છે. આ કંડરાને નુકસાન છે જે શિનબોન અને ઘૂંટણની ઢાંકણીને જોડે છે.

ઘૂંટણને લંબાવવા અને દોડવા, કૂદવું અને અન્ય શારીરિક પ્રવૃત્તિને સક્ષમ કરવા માટે, પેટેલર કંડરા જાંઘના આગળના ભાગ સાથે સહકાર આપે છે.

કંડરાનો સોજો, જેને “જમ્પર ઘૂંટણ” તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે, તે ખૂબ જ કૂદકો મારનારા ખેલાડીઓમાં સામાન્ય સ્થિતિ છે. તમામ શારીરિક રીતે સક્રિય વ્યક્તિઓ, જોકે કંડરાનો સોજો,નું જોખમ ચલાવે છે.

અતિશય દબાણવાળા ઘૂંટણ એ પેટેલર કંડરાનો સોજો નું વ્યાખ્યાયિત લક્ષણ છે, જેને “જમ્પર ઘૂંટણ ” અથવા પેટેલર ટેન્ડિનોપથી તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે. બાસ્કેટબોલ, વોલીબોલ અને લાંબી કૂદ જેવી રમતોમાં, જ્યાં રમતવીરો વારંવાર કૂદી પડે છે અથવા સખત ઉતરે છે, તેઓ વારંવાર આ પ્રકારની ઈજાને સહન કરે છે. જો તમે કાંકરેટ જેવી સખત સપાટી પર તમે જે કસરત કરો છો અથવા તાલીમ આપો છો તેની માત્રામાં અચાનક વધારો કરો તો પણ આવું થાય છે. કંડરા પર વધેલા તાણને કારણે નાની ઇજાઓ સ્નાયુઓમાં સોજો પેદા કરે છે.

પેટેલર કંડરાનો સોજો પીડાનો લાક્ષણિક અભ્યાસક્રમ ક્રમિક છે. રમતવીરો માટે હળવાથી મધ્યમ લક્ષણો સાથે તાલીમ અને સ્પર્ધા કરવી પણ શક્ય હતું. જ્યારે પ્રથમ ઈજા થાય છે, ત્યારે ઘા કોઈ સમસ્યા પેદા કરી શકશે નહીં અને વારંવાર ઝડપથી રૂઝાઈ જશે. જો તે વારંવાર થાય છે, તેમ છતાં, શરીર સાજા થાય તે પહેલાં ઇજાઓ દેખાઈ શકે છે. આખરે વધુ નુકસાન થશે, જે પીડા અને નિષ્ક્રિયતાનું કારણ બનશે.

પટેલર કંડરાનો સોજોના લક્ષણો

• ઘૂંટણની નીચે દુખાવો અને કોમળતા.
• અગવડતા જે લાંબા સમય સુધી બેસવા, દોડવા, કૂદવા અને ઉતરવાથી વધી જાય છે.
• ઘૂંટણમાં નબળાઈ.

તમારા ડૉક્ટર સમસ્યાનું નિદાન કરવા માટે પીડાદાયક સ્થળોને ઓળખવા માટે તમારા ઘૂંટણના જુદા જુદા ભાગોની તપાસ કરશે અને અનુભવશે. આ તમારા ઘૂંટણના આગળના ભાગમાં હશે, સીધા ઘૂંટણની નીચે, જો તમને પેટેલર કંડરાનો સોજો હોય.

વધુ ચોક્કસ નિદાન મેળવવા માટે ડોકટરો એમઆરઆઈ, અલ્ટ્રાસાઉન્ડ અને એક્સ-રે જેવા ઇમેજિંગ પરીક્ષણો પણ કરશે.

આ ઈજા માટે ફિઝિયોથેરાપી અને સંભવતઃ વિસ્તૃત પુનર્વસન એ અન્ય તબીબી હસ્તક્ષેપ છે. તમે યોગ્ય ઈજાની સંભાળ અને પુનર્વસન સાથે શક્ય તેટલી વહેલી તકે અદાલત,માર્ગ અથવા ક્ષેત્રમાં પાછા આવી શકો છો.

કંડરાના ઇજાઓ

પેટેલર રજ્જૂ અને ક્વાડ્રિસેપ્સને ફાડી નાખવું અને ખેંચવું શક્ય છે. જ્યારે દોડવા અથવા કૂદવાની રમતોમાં ભાગ લેતી મધ્યમ-વૃદ્ધ વ્યક્તિઓમાં ઇજાઓ વધુ સામાન્ય છે, ત્યારે આ રજ્જૂમાં ઇજાઓ કોઈપણને થઈ શકે છે. ઘૂંટણની કંડરામાં ઇજા થવાના સામાન્ય કારણોમાં પડવું, ઘૂંટણની આગળના ભાગ પર સીધું બળ લાગુ પડવું અને કૂદકાથી બેડોળ ઉતરાણનો સમાવેશ થાય છે.

રજ્જૂ નામની કોમળ પેશીઓ સ્નાયુઓને હાડકાં સાથે જોડે છે. પટેલર કંડરાની ઇજાઓ ઘણી વાર ઘૂંટણમાં થાય છે. રમતવીર અથવા મધ્યમ વયની વ્યક્તિ જે શારીરિક પ્રવૃત્તિમાં વ્યસ્ત રહે છે તે વારંવાર ઇજાઓ થાય છે અથવા તેમના રજ્જૂને વધારે છે. પતન અથવા ફટકોની સીધી અસરના પરિણામે કંડરા પણ ફાટી શકે છે.

ઇલિયોટિબિયલ બંધન સહલશણ

લાંબા-અંતરના દોડવીરોમાં, ઇલિયોટિબિયલ બંધન સહલશણ વ્યાપક છે. ઇલિયોટિબિયલ બંધન, જે ઘૂંટણની બહાર સ્થિત છે, ઘૂંટણના સાંધાના બાહ્ય ભાગ પર ઘસવાથી તે થાય છે.

સામાન્ય રીતે, અગવડતા થોડી હેરાનગતિ તરીકે શરૂ થાય છે. છેવટે, તે એટલું ખરાબ થઈ શકે છે કે દોડવીરને તેમના ઇલિયોટિબિયલ બંધન ને સાજા થવા માટે સમય આપવા માટે દોડવાનું બંધ કરવું પડશે.

ફેસિયાનો જાડો બંધન જે તમારી જાંઘની સમગ્ર લંબાઈને ચલાવે છે અને તમારી શિનની શિખર પર સમાપ્ત થાય છે તે ઇલિયોટિબિયલ બંધન (ITB) અથવા ઇલિયોટિબિયલ વિસ્તાર તરીકે ઓળખાય છે. ગાઢ તંતુમય સંયોજક પેશી જે ઇલિયાક તોરોથી શરૂ થાય છે અને ઘૂંટણમાં દાખલ થાય છે તે આ રચના બનાવે છે.ઇલિયોટિબિયલ બંધન સહલશણ અને સ્નાયુઓ કે જે તે સંકોચન કરે છે તે નિતંબની બાજુની પરિભ્રમણ, અપહરણ અને વિસ્તરણ માટે જવાબદાર છે.

ઇલિયોટિબિયલ બંધન સહલશણએ બિન-આઘાતજનક અતિશય ઉપયોગની ઇજા હોવાનું માનવામાં આવે છે જે અંતર્ગત નિતંબ અપહરણકર્તા સ્નાયુની નબળાઇ સાથે સંકળાયેલ છે. ઘૂંટણની બહારના ભાગમાં ઘૂંટણની પીડા, સામાન્ય રીતે દોડવીરો અને સાઇકલ સવારો દ્વારા અનુભવાય છે, તે પુનરાવર્તિત ઘૂંટણની વળાંક અને વિસ્તરણને કારણે વધુ પડતા ઉપયોગનું પરિણામ છે. તે બાસ્કેટબોલ,તરવું, હોકી, સાયકલ ચલાવવું અને પદયાત્રા જેવી રમતો સાથે પણ જોડાયેલું છે.

ઇલિયોટિબિયલ બંધન સહલશણના લક્ષણો

• ઘૂંટણની બહારના ભાગમાં સ્પષ્ટ દુખાવો અને/અથવા કોમળતા.
• કામ કરવું કર્યા પછી જે દુખાવો રહે છે.
• ક્લિક કરી રહ્યા છીએ કરવાની સંવેદના.
• નીચલા પીઠમાં સંવેદનશીલતા.
• ઘૂંટણની આસપાસની ત્વચા લાલ અને ગરમ હોય છે.

તમારા તબીબી ઇતિહાસની મદદથી, જે તમારા વર્તમાન લક્ષણો અને સમસ્યાઓનું વર્ણન કરે છે, નિદાન કરી શકાય છે. શારીરિક તપાસ અને તમારા ઘૂંટણની ગતિ અને ગતિની શ્રેણીનું વ્યાપક મૂલ્યાંકન પણ આનો ભાગ હશે. તમારા તબીબ નરમ કોમલાસ્થિ ગાદી ઇજાઓ અને અસ્થિવાને ઇલિયોટિબિયલ બંધન સહલશણ અને તમારા ઘૂંટણના દુખાવાના અન્ય સંભવિત કારણોને ચોક્કસ પરીક્ષણો દ્વારા અલગ કરી શકે છે. નિર્ણાયક નિદાન કરવા માટે એમઆરઆઈ અથવા એક્સ-રે કરવાની જરૂર પડશે.

મોટાભાગના લોકો ઠંડા સંકોચન, ખેંચાણ, મજબૂતીકરણ અને બળતરા વિરોધી દવાઓ પર સારી પ્રતિક્રિયા આપે છે. અગવડતા ઓછી કરવા, વધારાની ઈજા રોકવા અને ઘૂંટણને સંપૂર્ણ સાજા થવા માટે સમય આપવા માટે, વ્યક્તિની પ્રવૃત્તિઓને અસ્થાયી રૂપે પ્રતિબંધિત કરવી પણ જરૂરી છે. કેટલીકવાર તણાવ ઘટાડવાની ભલામણ કરેલ પદ્ધતિઓમાં ઇલેક્ટ્રોથેરાપી અને અલ્ટ્રાસાઉન્ડનો સમાવેશ થાય છે. કેટલાકને વચગાળામાં ઈજાની સારવાર માટે શસ્ત્રક્રિયાની પણ જરૂર પડી શકે છે.

ઇલિયોટિબિયલ બંધન સહલશણના મોટાભાગના દર્દીઓ સ્વસ્થ થઈ જાય છે, પરંતુ સામાન્ય રીતે તેમની સામાન્ય પ્રવૃત્તિઓ પીડા-મુક્ત ફરી શરૂ કરવામાં તેમને અઠવાડિયા કે મહિનાઓ લાગે છે.

અસ્થિભંગ

પટેલર અસ્થિભંગ

ઢાંકણી એ હાડકું છે જે ઘૂંટણની નજીક વારંવાર તૂટી જાય છે. ઘૂંટણની સાંધાની રચના કરવા માટે ઉર્વસ્થિ અને ટિબિયાના છેડા જ્યાં જોડાય છે તે તૂટી જાય તે પણ શક્ય છે. ઘૂંટણની આસપાસના ઘણા અસ્થિભંગનું પ્રાથમિક કારણ છે, જેમ કે નોંધપાત્ર ઊંચાઈ પરથી પડવું અને કાર ક્રેશ થવા જેવી ઉચ્ચ ઉર્જાનો આઘાત.

ઘૂંટણમાં અથવા તેની નજીકના કોઈપણ હાડકાં તૂટવાનું શક્ય છે. ઢાંકણી,અથવા ઘૂંટણની કેપ(ઢાંકણી), સાંધામાં મોટાભાગે તૂટેલું હાડકું છે. મોટા ભાગના ઘૂંટણના અસ્થિભંગ ઉચ્ચ-અસરગ્રસ્ત આઘાતને કારણે થાય છે, જેમ કે પડવું અથવા ઓટો અકસ્માત. એક નાની ભૂલ અથવા સફર પણ અંતર્ગત ઓસ્ટીયોપોરોસીસ ધરાવતી વ્યક્તિમાં ઘૂંટણની અસ્થિભંગમાં પરિણમી શકે છે.

ઘૂંટણની ગંભીર ઇજાઓ જે નોંધપાત્ર ક્ષતિનું કારણ બની શકે છે તે પેટેલર અસ્થિભંગ છે. આવું ત્યારે થાય છે જ્યારે તમે સીધા તમારા ઘૂંટણ પર ઉતરો છો, જ્યારે તમે તમારા ઘૂંટણનો વધુ પડતો ઉપયોગ કરો છો, અથવા જ્યારે તમને સીધો ફટકો અથવા આઘાત મળે છે. જો તાણ હાડકાની સહન કરવાની ક્ષમતા કરતાં વધી જાય તો અસ્થિભંગ થઈ શકે છે. આ ઇજાઓનું સ્થાન, ગંભીરતા અને પ્રકાર બધું જ બદલાઈ શકે છે.

પટેલર અસ્થિભંગના લક્ષણો

• ઘૂંટણનો આગળનો ભાગ અચાનક ખૂબ જ પીડાદાયક અને તીક્ષ્ણ હોય છે.
• સોજો.
• ઘૂંટણની ઢાંકણીમાં નોંધપાત્ર અપૂર્ણતા.
• પગ ઉપાડી શકાતો નથી.
• સ્પષ્ટ વિકૃતિ (ગંભીર કિસ્સાઓમાં).

શારીરિક તપાસ, રેડિયોલોજીકલ પરિણામો અને ઈજાના સંપાદનની પદ્ધતિના મૂલ્યાંકનનો ઉપયોગ નિદાન કરવા માટે થાય છે. સારવારના ભાગ રૂપે પુનઃસ્થાપન, શસ્ત્રક્રિયા અથવા રક્ષણાત્મક અને કાર્યાત્મક સાધનો (જેમ કે ક્રેચ, પ્લાસ્ટર કાસ્ટ અથવા ઘૂંટણની કૌંસ) નો ઉપયોગ જરૂરી હોઈ શકે છે. રમતવીરોનું પુનર્વસન સુરક્ષિત અને કાર્યક્ષમ ક્રમિક પેટેલર અનુકૂલન દ્વારા પરિપૂર્ણ કરી શકાય છે.

જ્યારે યોગ્ય રીતે સારવાર કરવામાં આવે છે, ત્યારે પેટેલર અસ્થિભંગથી પીડાતા દર્દીઓ સામાન્ય રીતે સંપૂર્ણપણે સ્વસ્થ થઈ જાય છે. તેમના ફિઝિયોથેરાપિસ્ટ અથવા અન્ય નિષ્ણાતની સાવચેતીપૂર્વક દેખરેખ સાથે, તેઓ અઠવાડિયા કે મહિનાઓમાં રમતગમતમાં પાછા આવી શકે છે. ઑસ્ટિઓમાલેસિયા, પેટેલોફેમોરલ દુઃખ સહલશણ અને પછી-આઘાતજનક સંધિવા એ કેટલીક વિકૃતિઓ છે જે આ પ્રકારના અસ્થિભંગથી ઊભી થઈ શકે છે જો પુનર્વસન પૂરતું ન હોય.

ઓસ્ગુડ સ્લેટર રોગ

ઓસ્ગુડ સ્લેટર રોગ તરીકે ઓળખાતી સામાન્ય વધુ પડતી ઈજાને કારણે ટિબિયલ ટ્યુબરોસિટી પર વૃદ્ધિ પ્લેટમાં દુખાવો અને બળતરા થાય છે. તે કિશોરોમાં વધુ સામાન્ય છે જે રમતો રમે છે જેમાં દોડવું, કૂદવું અને અચાનક દિશામાં ફેરફારની જરૂર પડે છે અને તે મુખ્યત્વે વૃદ્ધિના વેગ દરમિયાન તેમને અસર કરે છે.

ઓસ્ગુડ સ્લેટર રોગના લક્ષણો

• પટેલર કંડરાનો સોજો અને ટિબિયલ ટ્યુબરોસિટી.
• ટિબિયલ ટ્યુબરોસિટી, ઘૂંટણની નીચે હાડકાનું બહાર નીકળવું, પીડા, સોજો અને કોમળતાનું સ્થળ છે.
• અસ્વસ્થતા જે બેસવું, દોડતી અથવા કૂદતી વખતે વધુ ખરાબ હોય છે.
• આરામ કરતી વખતે અસ્થાયી પીડા શમન.

આસપાસના સ્નાયુઓને મજબૂત કરવા માટે બળતરા વિરોધી દવાઓ અને શારીરિક ઉપચાર ઉપરાંત, સારવારમાં સામાન્ય રીતે આરામ, બરફ, સંકોચન અને ઊંચાઈ (RICE) નો સમાવેશ થાય છે. વૃદ્ધિ પ્લેટ બંધ સામાન્ય રીતે તેની પોતાની સ્થિતિનું ધ્યાન રાખે છે.

ઘૂંટણની અવ્યવસ્થા

જ્યારે ઘૂંટણના હાડકાં આંશિક રીતે અથવા સંપૂર્ણ રીતે સંરેખણની બહાર હોય છે, ત્યારે તે અવ્યવસ્થામાં પરિણમે છે. ઢાંકણી સ્થળ પરથી સરકી શકે છે, દાખલા તરીકે, અથવા ટિબિયા અને ઉર્વસ્થિ સંરેખણમાંથી બહાર નીકળી શકે છે.

ઘૂંટણની રચનામાં વિસંગતતા અવ્યવસ્થામાં પરિણમી શકે છે. સામાન્ય ઘૂંટણની માળખું ધરાવતી વ્યક્તિઓમાં અવ્યવસ્થાનું સૌથી સામાન્ય કારણ ઉચ્ચ-ઊર્જાનો આઘાત છે, જેમાં કાર,રમતગમત અને ધોધમાં અથડામણનો સમાવેશ થાય છે.

જ્યારે ઘૂંટણના હાડકાં ખોટી રીતે સંરેખિત થઈ જાય છે અથવા સંરેખણની બહાર હોય છે, ત્યારે ઘૂંટણ અવ્યવસ્થિત થઈ શકે છે.

અવ્યવસ્થિત ઘૂંટણની સ્થિતિમાં એક અથવા વધુ હાડકાં બહાર આવી શકે છે. ઘૂંટણની અવ્યવસ્થા આઘાત અથવા માળખાકીય સમસ્યાઓ, જેમ કે ધોધ, ઓટો અકસ્માતો અથવા સંપર્ક રમતોમાં ટકી રહેવાના પરિણામે થઈ શકે છે.

ઘૂંટણની અવ્યવસ્થાના બે પ્રકાર છે: ઉચ્ચ-વેગ અને નિમ્ન-વેગ. ઉચ્ચ-વેગવાળા ઘૂંટણની અવ્યવસ્થાનું સૌથી સામાન્ય કારણ હિંસક બળ છે, જેમ કે મોટરગાડી અકસ્માત. બીજી તરફ,ઓછી વેગવાળા ઘૂંટણની અવ્યવસ્થા રમતવીર વાતાવરણમાં વારંવાર થાય છે.

જ્યારે રમતવીર તેમના પગ જમીન પર મૂકે છે અને ઝડપથી દિશા બદલે છે, ત્યારે તેઓ તેમના ઘૂંટણને અવ્યવસ્થિત કરવાનું જોખમ લે છે. એક વળાંક ચળવળ છે. સોકર,સાયકલ ચલાવવું,સ્કીઇંગ, વ્યાયામ અને લાંબી કૂદ જેવી રમતોમાં, આ લાક્ષણિક છે.

ઘૂંટણની અવ્યવસ્થાના લક્ષણો

• અચાનક, ગંભીર સોજો.
• ગંભીર પીડા અને માયા.
• “સ્લોપી” ઘૂંટણની ઢાંકણી (હાયપરમોબાઈલ પેટેલા).
• ઘૂંટણની સ્પષ્ટ વિકૃતિ.
• ઘૂંટણની નીચે નાડીની નબળાઈ અથવા અભાવ.

ઇજાને નકારી કાઢવા માટે દાકતર પ્રથમ દૂરના કઠોળની તપાસ કરશે, ખાસ કરીને પગ પર કારણ કે વાહિની નુકસાન વારંવાર ઘૂંટણની અવ્યવસ્થા સાથે સંકળાયેલું છે. હાડકાના નુકસાનના સ્તરનું મૂલ્યાંકન કરવા માટે, તેઓ એક્સ-રે પણ લખી શકે છે. અમુક પરિસ્થિતિઓમાં, ધમનીના રક્ત પ્રવાહનું મૂલ્યાંકન કરવા માટે અલ્ટ્રાસાઉન્ડનો ઉપયોગ કરી શકાય છે,જ્યારે ધમનીના નુકસાનને જોવા માટે દર્દીઓ પર ધમનીનો એક્સ-રે-આર્ટેરિયોગ્રામ કરવામાં આવી શકે છે.

પુનઃસ્થાપન (ઘટાડો તરીકે ઓળખાતી પ્રક્રિયા દ્વારા નીચલા પગને પાછા સ્થાને મૂકવો), શસ્ત્રક્રિયા (જેમાં ઘૂંટણની પુનઃનિર્માણ અને રક્ત પ્રવાહને જાળવવા માટે લોહી, રસ, ઇ. લઈ જનારી નલિકાઓનું (વેસ્ક્યુલર) સમારકામનો સમાવેશ થાય છે), અને સ્થિરતા એ તમામ સારવારનો ભાગ છે.

વિઘટનને ગંભીર ઈજા તરીકે ગણવામાં આવે છે. પુનઃપ્રાપ્તિ શક્ય હોવા છતાં, ઇજાગ્રસ્ત ઘૂંટણ સામાન્ય રીતે તાણનો સામનો કરવાની ક્ષમતા ગુમાવે છે. ચિકિત્સકો વારંવાર ઘૂંટણને સુરક્ષિત રાખવા અને તેને વધુ પડતા તાણનો અનુભવ ન કરવા માટે સ્વાસ્થ્યવર્ધક આવરણ અથવા અન્ય ઉપકરણોનો ઉપયોગ કરવાની ભલામણ કરે છે.

ક્વાડ્રિસેપ્સ અને હેમસ્ટ્રિંગ તાણ

તમારી જાંઘમાં સ્નાયુઓના બે મુખ્ય જૂથો છે: ક્વાડ્રિસેપ્સ અને હેમસ્ટ્રિંગ્સ. સેમિટેન્ડિનોસસ, સેમિમેમ્બ્રેનોસસ અને બાઈસેપ્સ ફેમોરિસ એ ત્રણ સ્નાયુઓ છે જે હેમસ્ટ્રિંગ બનાવે છે. તેઓ તમારા પગના પાછળના ભાગ સાથે તમારી જાંઘથી તમારા ઘૂંટણ સુધી દોડે છે.

એકસાથે, આ સ્નાયુઓ નિતંબ વિસ્તરણ અને ઘૂંટણની વળાંક માટે પરવાનગી આપે છે. તમારી જાંઘના આગળના ભાગમાં, તમારા નિતંબ અને ઘૂંટણની વચ્ચેની જગ્યામાં, ક્વાડ્રિસેપ્સ સ્નાયુઓ છે. તે તમારા નિતંબ હાડકાં, ઢાંકણી(ઘૂંટણના હાડકાં), ઉર્વસ્થિ (જાંઘના હાડકાં) અને કેડ સાથે તેમના અનુરૂપ રજ્જૂ દ્વારા જોડાયેલા છે.

સામાન્ય સ્નાયુની ઇજાઓ જે સ્નાયુ તંતુઓના વધુ પડતા ખેંચાણને કારણે પરિણમે છે જે ફાટી જાય છે તે ક્વાડ્રિસેપ્સ અને ગોઠણની પછવાડે આવેલાં પાંચ સ્નાયુબંધનમાથી કોઈ એક (હેમસ્ટ્રિંગ) તાણ છે.દોડવું,કૂદવું અથવા એકાએક દિશામાં ફેરફારનો સમાવેશ કરતી રમતોમાં આ ઇજાઓ થવાની સંભાવના છે.

ક્વાડ્રિસેપ્સ અને હેમસ્ટ્રિંગ તાણનાં લક્ષણો

• તીક્ષ્ણ દુખાવો જે જાંઘના હેમસ્ટ્રિંગ્સ અથવા ક્વાડ્રિસેપ્સમાં અચાનક દેખાય છે.
• સોજો અને ઉઝરડો.
• પીડિત પગ સાથે ચાલવું અથવા વજન વહન કરવું મુશ્કેલ છે.

પીડા અને સોજો ઘટાડવા માટે, આ ઇજાઓની સારવારમાં સામાન્ય રીતે આરામ, બરફ, સંકોચન અને ઊંચાઈ અથવા રાઇસનો સમાવેશ થાય છે. ઇજાગ્રસ્ત સ્નાયુઓને તેમની શક્તિ અને સુગમતા પુનઃપ્રાપ્ત કરવામાં મદદ કરવા માટે શારીરિક ઉપચાર કરાવવાની પણ જરૂર પડી શકે છે.

સામાન્ય રીતે પડયા પછી ઘૂંટણ માં કઈ ઇજાઓ થયી શકે છે?

ઘૂંટણની આ આઠ ઇજાઓ સૌથી વધુ વારંવાર થતી ઇજાઓ છે જે પડી ગયા પછી થઇ શકે છે, જેમાં નાનાથી ગંભીર સુધીની ગંભીરતા હોય છે.

ઘર્ષણ

ઉઝરડાને ઘર્ષણ તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે. જ્યારે ત્વચા સિમેન્ટ અથવા ડામર જેવી ખરબચડી સપાટીના સંપર્કમાં આવે છે, ત્યારે આવું થાય છે.

એક નાનો ઘર્ષણ માત્ર બાહ્ય ત્વચા અથવા ત્વચાના બાહ્ય પડને દૂર કરે છે, અને ઘરે સારવાર કરી શકાય છે. ત્વચાના બહુવિધ સ્તરો અને રક્તસ્ત્રાવ સાથે સંકળાયેલા ગંભીર ઘર્ષણને તબીબી સંભાળની જરૂર પડી શકે છે.

લેસરેશન

લેસરેશન એ કાપવું અથવા પંચરનો ઘા છે જે ત્વચાને ફાડી નાખે છે અથવા પંચર કરે છે.

નખ જેવી તીક્ષ્ણ વસ્તુ પર પડવા અને ઉતરવાથી ક્ષતિ થઈ શકે છે. ઘર્ષણની જેમ જ, ક્ષતિઓ ખૂબ જ છીછરાથી લઈને ગંભીરતામાં હોઈ શકે છે, જેમાં તબીબી ધ્યાનની જરૂર હોય છે,નાના સુધી, ઓછાથી કોઈ રક્તસ્રાવ સાથે.

તમને નખ જેવી કાટવાળું વસ્તુઓ દ્વારા લાવવામાં આવેલા કાપમાંથી પણ ધનુર થઈ શકે છે. જો આવું થાય, તો શક્ય તેટલી વહેલી તકે તબીબી ધ્યાન મેળવો.

આંચકી

સખત સપાટી પર પડવાથી થતી સામાન્ય ઇજા એ ઘૂંટણમાં ઉઝરડો અથવા ઇજા છે.

અસરના પરિણામે ત્વચા અથવા સ્નાયુની નીચેની રક્તવાહિની અથવા રુધિરકેશિકામાંથી લોહી આસપાસના વિસ્તારમાં લિક થઈ શકે છે, જે લાક્ષણિકતા કાળા અને વાદળી ઉઝરડાને જન્મ આપે છે.

સામાન્ય રીતે, વાટેલ ઘૂંટણની ઘરની સંભાળમાં આરામ, બરફ, ઊંચાઈ અને, જો જરૂરી હોય તો, આઇબુપ્રોફેન જેવી ઓવર-ધ-કાઉન્ટર બળતરા વિરોધી દવાઓનો સમાવેશ થાય છે.

મચકોડ

ઘૂંટણની એક અથવા વધુ અસ્થિબંધન વધુ પડતી વિસ્તરેલ થવાથી મચકોડ થઈ શકે છે.

અસ્થિબંધન એ એક પ્રકારનું માળખું છે જે બે હાડકાંને એકસાથે જોડે છે. જો તમે સખત પડી જાઓ છો અથવા ફૂટબોલ ટેકલ જેવી ભારે અથવા મજબૂત વસ્તુથી ત્રાટકશો તો ઘૂંટણની મચકોડ થઈ શકે છે.

તમે સામાન્ય રીતે ઘરે સ્વસ્થ થઈ શકો છો અને તમારી મચકોડની સંભાળ લઈ શકો છો. ચિકિત્સકની સલાહ લો જો:

• ખૂબ સોજો છે.
• તીવ્ર દુખાવો.
• તમારા ઘૂંટણ તમારા માટે ખૂબ જ મુશ્કેલ રીતે ખસે છે.

ફાટેલ નરમ કોમલાસ્થિ ગાદી

ઉર્વસ્થિ અને ટિબિયા વચ્ચે સ્થિત, નરમ કોમલાસ્થિ ગાદીએ કોમલાસ્થિનો રબરનો ટુકડો છે જે બે હાડકાંને ટેકો અને ગાદીનું કામ કરે છે.

નરમ કોમલાસ્થિ ગાદી ઇજાઓ સામાન્ય રીતે સખત પતન દરમિયાન થાય છે, પરંતુ તે ફૂટબોલ અથવા બાસ્કેટબોલ જેવી રમતોમાં તીવ્ર વળાંક દરમિયાન પણ થઈ શકે છે.

જ્યારે કેટલાક નરમ કોમલાસ્થિ ગાદી ઇજાઓની સારવાર તબીબી રીતે કરી શકાય છે (એટલે ​​​​કે, શસ્ત્રક્રિયા વિના), સતત દુખાવો અને/અથવા સોજો સૂચવે છે કે તમારા ફાટેલા નરમ કોમલાસ્થિ ગાદીને શસ્ત્રક્રિયાથી સમારકામ કરવાની જરૂર છે.

કંડરા ફાટી

ઘૂંટણમાં, બે પ્રાથમિક રજ્જૂ છે:

• ક્વાડ્રિસેપ્સ કંડરા: કંડરા જે જાંઘની આગળના ક્વાડ્રિસેપ્સ સ્નાયુને પેટેલા (ઘૂંટણની ઢાંકણી) સાથે જોડે છે તેને ક્વાડ્રિસેપ્સ કંડરા કહેવામાં આવે છે.
• પેટેલર કંડરા: ટિબિયા (શિનબોન) અને પેટેલાનો આધાર પેટેલર કંડરા દ્વારા જોડાય છે. બંને ઇજાઓ ઘૂંટણના આગળના ભાગ પર પડવાથી અથવા એક પગથિયું ચૂકી જવાથી અને બેડોળ રીતે ઉતરવાથી થઈ શકે છે. પટેલર કંડરાના ઇજાઓ વધુ સામાન્ય છે.

ફાટેલું અસ્થિબંધન

ટિબિયા અને ઉર્વસ્થિ, અથવા જાંઘનું હાડકું, ઘૂંટણમાં ચાર મુખ્ય અસ્થિબંધન દ્વારા જોડાયેલા છે, જે બાજુ-થી-બાજુ પરિભ્રમણ, આગળ અને પાછળની ગતિને સક્ષમ કરે છે:

• અગ્રવર્તી ક્રુસિએટ અસ્થિબંધન (ACL).
• પશ્ચાદવર્તી ક્રુસિએટ અસ્થિબંધન (PCL).
• મધ્યસ્થ સમાંતર અસ્થિબંધન (MCL).
• પાર્શ્વીય સમાંતર અસ્થિબંધન (LCL).

આમાંના એક અથવા વધુ અસ્થિબંધન ઘૂંટણની બાજુમાં પડવા અથવા ફટકો જેવી ઉચ્ચ અસરની ઇજાના પરિણામે ફાટી શકે છે.

ફાટેલા અસ્થિબંધનનું વારંવાર શસ્ત્રક્રિયા દ્વારા સમારકામ કરવામાં આવે છે. જો સારવાર ન કરવામાં આવે તો ફાટેલું અસ્થિબંધન ઇજાગ્રસ્ત ઘૂંટણમાં સતત પીડા અને અપંગતાનું કારણ બની શકે છે.

ઘૂંટણની અવ્યવસ્થા

જો કે તે દુર્લભ છે, અવ્યવસ્થિત ઘૂંટણ એ અત્યંત ગંભીર ઇજાઓ છે જેની તાત્કાલિક સારવાર કરવાની જરૂર છે.

ઓછી ઉર્જાવાળી ઇજાઓ પણ જાંઘના હાડકાને શિનબોન સાથે સંરેખણમાંથી બહાર ધકેલવાથી ઘૂંટણની અવ્યવસ્થાનું કારણ બની શકે છે. ઉચ્ચ-ઊર્જા ઇજાઓ, જેમ કે ઓટો અકસ્માતોમાં ટકી રહેલ અથવા નોંધપાત્ર ઊંચાઈ પરથી પડી જવાથી, અવ્યવસ્થિત ઘૂંટણનું સૌથી સામાન્ય કારણ છે.

અવ્યવસ્થિત ઘૂંટણ પછી, રક્તવાહિનીઓ અને ચેતા નુકસાન જેવી ગૂંચવણો સામાન્ય છે અને તાત્કાલિક તબીબી ધ્યાનની જરૂર છે.

લક્ષણો

સમસ્યાનો સ્ત્રોત ઘૂંટણની પીડાના સ્થાન અને તીવ્રતાને અસર કરી શકે છે. ઘૂંટણની અસ્વસ્થતાના ચેતવણી ચિહ્નો અને લક્ષણોમાં આ છે:

• સોજો અને જડતા.
• સ્પર્શ-સંવેદનશીલ લાલાશ અને હૂંફ.
• નબળાઈ અથવા અસ્થિરતા.
• પોપિંગ અથવા કર્કશનો અવાજ.
• ઘૂંટણને સંપૂર્ણ રીતે લંબાવવામાં સક્ષમ ન હોવું.

કારણો

ઇજાઓ, યાંત્રિક સમસ્યાઓ, સંધિવાના વિવિધ સ્વરૂપો અને અન્ય સ્થિતિઓ ઘૂંટણની પીડામાં પરિણમી શકે છે.

ઘૂંટણની ઇજા હાડકાં, કોમલાસ્થિ, અસ્થિબંધન અને ઘૂંટણની સાંધાને તેમજ સાંધાની આસપાસ પ્રવાહીથી ભરેલી કોથળીઓ (બર્સે) ને અસર કરી શકે છે. ઘૂંટણની વધુ લાક્ષણિક ઇજાઓમાં આ છે:

• ACL ઈજા: તમારા શિનબોનને તમારા જાંઘના હાડકા સાથે જોડતા ચાર અસ્થિબંધનમાંથી એક તરીકે, અગ્રવર્તી ક્રુસિએટ સાંધો (ACL) ફાટી શકે છે અને પરિણામે ACL ઈજા થઈ શકે છે. જે લોકો બાસ્કેટબોલ, સોકર અથવા અન્ય રમતો રમે છે જેમાં ઝડપી દિશામાં ફેરફાર થાય છે તેમને ACL ઈજા થવાની શક્યતા વધુ હોય છે.
• અસ્થિભંગ: પડવા અથવા કારને સંડોવતા અકસ્માતો ઘૂંટણના હાડકાંને ભાંગી શકે છે, જેમાં ઢાંકણી અથવા ઘૂંટણની છાલનો સમાવેશ થાય છે. વધુમાં, ઓસ્ટીયોપોરોસીસના દર્દીઓને ક્યારેક ખોટુ પગલું ભરવાથી ઘૂંટણની અસ્થિભંગ થઈ શકે છે.
• ફાટેલા નરમ કોમલાસ્થિ ગાદી: તમારા શિનબોન અને જાંઘના હાડકાને નરમ કોમલાસ્થિ ગાદી નામના સખત, રબરી કોમલાસ્થિ દ્વારા અલગ કરવામાં આવે છે, જે શોક શોષક તરીકે કામ કરે છે. ઘૂંટણની ઇજાઓ આવી શકે છે જો તમે તેના પર વજન વહન કરતી વખતે તેને અચાનક વળાંક આપો.
• ઘૂંટણની બર્સિટિસ: બરસામાં બળતરા, જે પ્રવાહીથી ભરેલી નાની કોથળીઓ છે જે તમારા ઘૂંટણની સાંધાની બહારના ભાગને ગાદી બનાવે છે અને અસ્થિબંધન અને રજ્જૂને તેના પર સરળતાથી સરકવા દે છે, તે ઘૂંટણની તીવ્ર ઇજાઓની સામાન્ય આડઅસર છે.
• પેટેલર ટેન્ડિનિટિસ: એક અથવા વધુ રજ્જૂ – જાડા, તંતુમય પેશીઓ કે જે સ્નાયુઓને હાડકાં સાથે જોડે છે – જ્યારે કોઈ વ્યક્તિને ટેન્ડિનિટિસ હોય ત્યારે સોજો અને બળતરા થઈ શકે છે.પેટેલર કંડરા, જે ઘૂંટણની ઢાંકણી(પેટેલા) થી શિનબોન સુધી વિસ્તરે છે અને કૂદવા, દોડવા અને લાત મારવાની પરવાનગી આપે છે, તે સોજો થઈ શકે છે. પટેલર ટેન્ડિનિટિસ દોડવીરો,સ્કીઅર્સ, સાઇકલ સવારો અને કૂદવું રમતગમત અને પ્રવૃત્તિઓમાં ભાગ લેનારાઓને અસર કરી શકે છે.
• અવ્યવસ્થિત ઘૂંટણની ઢાંકણી: આ સૂચવે છે કે તમારી ઘૂંટણની ઢાંકણી સ્થળની બહાર સરકી જવી એ તમારા ઘૂંટણમાં દુખાવો અને સોજોનું કારણ છે. તમારા ચિકિત્સક આને “પેટેલર અવ્યવસ્થા” તરીકે ઓળખી શકે છે.
• પટેલોફેમોરલ દુઃખ સહલશણ: સ્નાયુઓનું અસંતુલન, ચુસ્તતા અને પગની ગોઠવણીની સમસ્યાઓ આ બીમારીના સામાન્ય કારણો છે. તે ઘૂંટણમાં દુખાવો અને તૂટક તૂટક “બહકાવ”અથવા તમારા ઘૂંટણની તમારા વજનને સહન કરવામાં અસમર્થતાનું કારણ બને છે. દોષ માટે કોઈ ઘા નથી. પુરુષોની તુલનામાં, સ્ત્રીઓ વધુ સામાન્ય રીતે પ્રભાવિત થાય છે.
• ઇલિયોટિબિયલ બંધન સહલશણ: તમારા નિતંબથી તમારા ઘૂંટણની બહાર સુધી વિસ્તરેલી કઠિન પેશીને ઇલિયોટિબિયલ બંધન કહેવાય છે. પ્રવૃત્તિમાં અતિશય આનંદ સમય જતાં વધુ ખરાબ થવાની સંભાવના ધરાવે છે. પરિણામે ઘૂંટણની બહારનો ભાગ દુખે છે. ઉતાર પર મુસાફરી કરતા દોડવીરો માટે આ એક સામાન્ય ઘટના છે.
• નરમ કોમલાસ્થિ ગાદી ફાટી: કેટલીકવાર, ઘૂંટણની ઇજાને કારણે કોમલાસ્થિ ફાટી જાય છે. આ તીક્ષ્ણ કિનારીઓ સંયુક્તમાં દાખલ થવાની સંભાવના ધરાવે છે, પરિણામે અગવડતા અને બળતરા થાય છે. લોકો વારંવાર તેમના સાંધામાં “મોહક” લાગણી અનુભવે છે કારણ કે તેઓ ખસેડતા હોય છે.
• ઓસ્ગુડ સ્લેટર રોગ: યુવાનીમાં, જ્યારે હાડકાં અને ઘૂંટણના અન્ય ઘટકો હજુ પણ વિકાસશીલ હોય છે, ત્યારે આ સમસ્યા થાય છે. જ્યાં ઘૂંટણની નીચેની શિન સાથે ઘૂંટણની ઢાંકણીમાંથી કંડરા જોડાય છે, તે એક ઉત્તેજક ગઠ્ઠામાં પરિણમી શકે છે. ટિબિયલ શરીરના કોઇ ભાગ કે અવયવમાં નાનકડી ગોળ ગાંઠ(ટ્યુબરકલ) પર અતિશય કસરત અને બળતરા, ઘૂંટણની નીચેનો એક બિંદુ, આ પ્રદેશમાં પીડાના સામાન્ય કારણો છે. પીડા સમયસર આવી શકે છે અને અદૃશ્ય થઈ શકે છે. તે ખાસ કરીને કિશોરવયની છોકરીઓ અને છોકરાઓમાં પ્રચલિત છે.
• અસ્થિવા: આ પ્રકારના સંધિવાને “ઘસારો” તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. 50 થી વધુ લોકો માટે, તે ઘૂંટણની અગવડતાનું મુખ્ય કારણ છે. જ્યારે તમે વ્યાયામ કરો છો, ત્યારે આ રોગ તમારા ઘૂંટણના સાંધાને ઇજા અથવા મણકાની બનાવે છે. અસ્થિવાથી અસરગ્રસ્ત સાંધા પણ સવારમાં સખત થઈ શકે છે.

યાંત્રિક સમસ્યાઓ

નીચે યાંત્રિક સમસ્યાઓના કેટલાક ઉદાહરણો છે જે ઘૂંટણની પીડામાં પરિણમી શકે છે:

• ઢીલું શરીર: ક્યારેક હાડકા અથવા કોમલાસ્થિનો ટુકડો તૂટી જાય છે અને નુકસાન અથવા અધોગતિને કારણે સંયુક્ત જગ્યામાં તરતા હોય છે. જ્યાં સુધી ઢીલું શરીર ઘૂંટણની સાંધાની હિલચાલને પ્રતિબંધિત ન કરે ત્યાં સુધી, આ કોઈ સમસ્યા ઊભી કરી શકશે નહીં. તે કિસ્સામાં, પરિસ્થિતિ બારણું મિજાગરુંમાં અટવાયેલી પેન્સિલ જેવી હશે.
• ઇલિયોટિબિયલ બંધન સહલશણ: આવું ત્યારે થાય છે જ્યારે તમારું ઇલિયોટિબિયલ બંધન, તમારા નિતંબની બહારથી તમારા ઘૂંટણની બહાર સુધી ચાલતું પેશીઓનું મજબૂત બંધન એટલું ચુસ્ત થઈ જાય છે કે તે તમારી જાંઘના હાડકાની બહારની બાજુએ ઘર્ષણનું કારણ બને છે. ઇલિયોટિબિયલ બંધન સહલશણ માટે ખાસ કરીને સંવેદનશીલ સાઇકલ સવારો અને અંતર દોડવીરો છે.
• અવ્યવસ્થિત ઘૂંટણની ઢાંકણી: આવું ત્યારે થાય છે જ્યારે ઘૂંટણની આગળના ભાગને આવરી લેતું ત્રિકોણાકાર હાડકું, સામાન્ય રીતે ઘૂંટણની બહારની બાજુએ સરકી જાય છે. એવી પરિસ્થિતિઓ છે કે જ્યાં ઘૂંટણની ઢાંકણી અવ્યવસ્થિત અને દૃશ્યમાન રહી શકે છે.
• નિતંબ અથવા પગની અસ્વસ્થતા: જો તમે પગ અથવા નિતંબમાં અસ્વસ્થતા અનુભવો છો, તો તમે તમારા દુખાવાવાળા સાંધાને બચાવવા માટે તમારી ચાલમાં ફેરફાર કરી શકો છો. જો કે,આ બદલાયેલ હીંડછા તમારા ઘૂંટણ પર વધારાનો તાણ લાવી શકે છે, જેનાથી ઘૂંટણમાં દુખાવો થાય છે.

સંધિવાના પ્રકારો

સંધિવાની સોથી વધુ જાતો છે. નીચેના પ્રકારો ઘૂંટણને અસર કરે તેવી શક્યતા છે:

• અસ્થિવા:અસ્થિવા, સૌથી પ્રચલિત પ્રકારનો સંધિવા, તેને સામાન્ય ઘસારો અસ્થિવા આ તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે. તે ઘૂંટણની કોમલાસ્થિમાં ઘૂંટણની કોમલાસ્થિની ઉંમર અને ઉપયોગ સાથે બગાડ દ્વારા લાવવામાં આવતી ઘસારો અને ઇજાઓની બિમારી છે.
• સંધિવાની: સંધિવા, સંધિવાનો સૌથી અપંગ પ્રકાર, એક સ્વયંપ્રતિરક્ષા રોગ છે જે ઘૂંટણ સહિત શરીરના કોઈપણ સાંધાને વ્યવહારીક રીતે અસર કરી શકે છે. સંધિવા એ એક લાંબી સ્થિતિ છે, પરંતુ તેની તીવ્રતા બદલાઈ શકે છે અને તે આવે છે અને જાય છે.
• સંધિવા: યુરિક એસિડ સ્ફટિકો સાંધામાં એકઠા થાય છે અને આ પ્રકારના સંધિવાનું કારણ બને છે. જો કે તે સામાન્ય રીતે મોટા અંગૂઠાને અસર કરે છે, તેમ છતાં ઘૂંટણમાં પણ સંધિવા થઈ શકે છે.
• સ્યુડોગઆઉટ: કેલ્શિયમ ધરાવતા સ્ફટિકો જે સંયુક્ત પ્રવાહીમાં રચાય છે તે સ્યુડોગઆઉટનું કારણ છે, જે વારંવાર સંધિવા સાથે મૂંઝવણમાં આવે છે. સ્યુડોગઆઉટ લક્ષણોનો અનુભવ કરવા માટે સૌથી સામાન્ય સાંધા એ ઘૂંટણ છે.
• સેપ્ટિક સંધિવા: તમારા ઘૂંટણની સાંધામાં ચેપ ક્યારેક ક્યારેક સોજો, દુખાવો અને લાલાશનું કારણ બની શકે છે. તાવ એ સેપ્ટિક વાનું સામાન્ય લક્ષણ છે, અને આઘાત પહેલા પીડા ભાગ્યે જ દેખાય છે. ઘૂંટણની કોમલાસ્થિને ઊંડું નુકસાન સેપ્ટિક સંધિવાથી ઝડપથી થઈ શકે છે. જો તમને સેપ્ટિક વાના કોઈપણ લક્ષણો સાથે ઘૂંટણનો દુખાવો હોય, તો તરત જ તમારા ચિકિત્સકની મુલાકાત લો.

અન્ય સમસ્યાઓ

ઘૂંટણની નીચે અને જાંઘના હાડકાની વચ્ચેના દુખાવાને સામાન્ય રીતે પેટેલોફેમોરલ દુઃખ સહલશણ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. આ સ્થિતિ રમતવીરો, યુવાન પુખ્ત વયના લોકોમાં વારંવાર જોવા મળે છે, ખાસ કરીને જેમની ઘૂંટણની પટ્ટી તેના ખાંચામાં અવ્યવસ્થિત હોય છે, અને વૃદ્ધ પુખ્ત વયના લોકો, જેમને સામાન્ય રીતે ઘૂંટણની ઢાંકણી સાંધાનો સોજોનું મૂળ કારણ હોય છે.

જોખમ પરિબળો

ઘણાં પરિબળો ઘૂંટણની સમસ્યાઓ વિકસાવવાનું જોખમ વધારી શકે છે, જેમ કે:

• વધુ પડતું વજન: ચાલવા અથવા દાદર ચઢવા જેવી નિયમિત પ્રવૃત્તિઓ દરમિયાન પણ, વધુ વજન અથવા મેદસ્વી હોવાને કારણે તમારા ઘૂંટણના સાંધા પર વધુ તાણ આવે છે. સંયુક્ત કોમલાસ્થિના અધોગતિના પ્રવેગને કારણે, તે અસ્થિવા થવાનું જોખમ પણ વધારે છે.
• વ્યવસાયો: કામ પર પુનરાવર્તિત ગતિ, જેમ કે સ્ક્વોટિંગ અથવા ઘૂંટણિયે, તમારા ઘૂંટણની સ્થિતિ વિકસાવવાનું જોખમ વધારી શકે છે, જેમ કે રમતો રમવાની.
• સ્નાયુઓની લવચીકતા અથવા તાકાતનો અભાવ: ઘૂંટણની ઇજાઓ એવા લોકોમાં વધુ સંભવિત હોઈ શકે છે જેમની પાસે તાકાત અને લવચીકતાનો અભાવ હોય છે. મજબૂત સ્નાયુઓ તમારા સાંધાને ટેકો આપે છે અને રક્ષણ આપે છે, જ્યારે કોમળ સ્નાયુઓ તમને તમારી ગતિની સમગ્ર શ્રેણીમાં આગળ વધવા માટે સક્ષમ કરે છે.
• પડવું અથવા આઘાત: જે વ્યક્તિઓ સફર કરે છે અને પડી જાય છે અથવા ઓટો અકસ્માતમાં હોય છે તેઓ તેમના ઘૂંટણમાં અસ્થિભંગ અને અવ્યવસ્થાને ટકાવી શકે છે. આ ઇજાઓ પ્રસંગોપાત ટાળી શકાય છે. જો કે, જો તમે યોગ્ય સલામતીની સાવચેતી રાખશો તો તમે ઘૂંટણની ઇજાના તમારા જોખમને ઘટાડી શકશો.
• અમુક રમતો અથવા વ્યવસાયો: અન્ય રમતો કરતાં ઘૂંટણ પર વધુ રમત-સંબંધિત તાણ મૂકવામાં આવે છે. તમારા ઘૂંટણની ઇજાનું જોખમ બાસ્કેટબોલ કૂદકા અને ધરી, આલ્પાઇન સ્કીઇંગ તેના સખત બરફ ઉપર ચાલવાનું પગરખું(સ્કી) બૂટ સાથે અને પડવાની સંભાવના અને દોડવા અથવા જોગિંગ દ્વારા વધે છે, જે તમારા ઘૂંટણને વારંવાર પાઉન્ડ કરે છે. ઘૂંટણ પર પુનરાવર્તિત તાણનો સમાવેશ કરતી ખેતી અથવા બાંધકામ જેવી નોકરીઓ દ્વારા તમારું જોખમ પણ વધી શકે છે.
• અગાઉની ઈજા: જો તમને ભૂતકાળમાં એક ઈજા થઈ હોય તો ઘૂંટણની બીજી ઈજા થવાની સંભાવના વધી જાય છે.
• આનુવંશિકતા અને કૌટુંબિક ઇતિહાસ: કેટલાક લોકોને અસ્થિવા જેવા રોગો થવાની શક્યતા વધુ હોય છે, જે ઘૂંટણમાં ઈજા થવાનું જોખમ વધારે છે. વળી, કેટલાક લોકોમાં જન્મથી જ સાંધાની વધારાની જગ્યા હોય છે, જે ઘૂંટણને ઓછી સ્થિર બનાવે છે.

જટિલતા

દરેક ઘૂંટણનો દુખાવો ગંભીર નથી હોતો. બીજી બાજુ, જો સારવાર ન કરવામાં આવે તો, અમુક ઘૂંટણની ઇજાઓ અને બિમારીઓ, જેમ કે અસ્થિવા, પીડા, સાંધાને નુકસાન અને અપંગતામાં વધારો કરી શકે છે. વધુમાં, ઘૂંટણની નાની ઈજા પણ તમારા સમાન પ્રકૃતિની ભવિષ્યની ઈજાઓનું જોખમ વધારે છે.

નિદાન

શારીરિક તપાસ દરમિયાન, તમારા ચિકિત્સક:

• દૃશ્યમાન ઉઝરડા, હૂંફ, કોમળતા, પીડા અને સોજો માટે તમારા ઘૂંટણની તપાસ કરો.
• વિવિધ દિશામાં તમારા નીચલા પગની ગતિની શ્રેણીને માપો.
• તમારા ઘૂંટણમાં માળખાંની સ્થિરતાનું મૂલ્યાંકન કરવા માટે, સંયુક્ત પર દબાણ અથવા તણાવ લાગુ કરો.

ઇમેજિંગ પરીક્ષણો

અમુક પરિસ્થિતિઓમાં, તમારા ચિકિત્સક પરીક્ષણોની ભલામણ કરી શકે છે જેમ કે:

• એક્સ-રે: હાડકાના અસ્થિભંગ અને સામાન્ય ઘસારો સાંધાના રોગને ઓળખવા માટે, તમારા ડૉક્ટર પહેલા એક્સ-રે કરાવવાની સલાહ આપી શકે છે.
• કોમ્પ્યુટરાઈઝ્ડ ટોમોગ્રાફી (CT) સ્કેન: સીટી સ્કેનર્સ વિવિધ ખૂણાઓમાંથી એક્સ-રેને સંયોજિત કરીને તમારા આંતરિક શરીરની આરપાર-વિભાગીય છબીઓ બનાવે છે. સીટી સ્કેન હાડકાની નાની સમસ્યાઓ અને અસ્થિભંગને ઓળખવામાં મદદ કરે છે. એવા કિસ્સામાં પણ જ્યાં સાંધામાં બળતરા ન હોય, ચોક્કસ પ્રકારના સીટી સ્કેનનો ઉપયોગ કરીને સંધિવાનું યોગ્ય રીતે નિદાન કરી શકાય છે.
• અલ્ટ્રાસાઉન્ડ: આ ટેક્નોલોજી ધ્વનિ તરંગોનો ઉપયોગ કરીને તમારા ઘૂંટણની અંદર અને તેની આસપાસના નરમ પેશી માળખાંની વાસ્તવિક સમયની છબીઓ બનાવે છે. અલ્ટ્રાસાઉન્ડ દરમિયાન, તમારા ડૉક્ટર ચોક્કસ સમસ્યાઓ જોવા માટે તમારા ઘૂંટણની સ્થિતિને સમાયોજિત કરવા માંગે છે.
• મેગ્નેટિક રેઝોનન્સ ઇમેજિંગ (MRI): એક MRI રેડિયો તરંગો અને મજબૂત ચુંબકનો ઉપયોગ કરીને તમારા ઘૂંટણની અંદરની ત્રિ-પરિમાણીય છબીઓ બનાવે છે. જ્યારે અસ્થિબંધન, રજ્જૂ, કોમલાસ્થિ અને સ્નાયુઓ જેવા નરમ પેશીઓને નુકસાન ઓળખવાની વાત આવે છે, ત્યારે આ પરીક્ષણ ખાસ કરીને મદદરૂપ થાય છે.

લેબ પરીક્ષણો

રક્ત પરીક્ષણો અને ક્યારેક-ક્યારેક આર્થ્રોસેન્ટેસિસ પ્રક્રિયા – જેમાં તમારા ઘૂંટણના સાંધાની અંદરથી થોડી માત્રામાં પ્રવાહી દૂર કરવા માટે સોયનો ઉપયોગ કરવો અને તેને વિશ્લેષણ માટે પ્રયોગશાળામાં મોકલવાનો સમાવેશ થાય છે – જો તમારા ડૉક્ટરને ચેપ અથવા બળતરાની શંકા હોય તો તે કરવામાં આવશે.

તમારા ડૉક્ટરને ક્યારે મળવું

જો કોઈ વ્યક્તિના ઘૂંટણની અસ્વસ્થતા ગંભીર, દીર્ઘકાલીન અથવા એક અઠવાડિયાથી વધુ ચાલે તો ડૉક્ટરને મળવું જોઈએ. જો સંયુક્ત ગતિની શ્રેણીમાં ઘટાડો થયો હોય અથવા જો ઘૂંટણને વાળવું પડકારરૂપ બની જાય, તો ચિકિત્સકની સલાહ લેવી મહત્વપૂર્ણ છે.

આઘાત અથવા મંદ બળના કિસ્સામાં ઈજા પછી તરત જ ડૉક્ટરનો સંપર્ક કરવો જોઈએ.

તમારે દવા વિશે ડૉક્ટરનો સંપર્ક કરવો જોઈએ જો:

• મને ઘૂંટણની અસહ્ય પીડા છે.
• તમે તાજેતરમાં અકસ્માતમાં ઘાયલ થયા છો અથવા તેમાં સામેલ થયા છો.
• વ્યક્તિ ઘૂંટણિયે પડીને ચાલી શકતો નથી.
• ઘૂંટણ અસ્થિર લાગે છે, જાણે કે તે બકલ કરશે અથવા રસ્તો આપશે.
• તમારા ઘૂંટણને સંપૂર્ણપણે વાંકા કે સીધા કરી શકાતા નથી
• ઘૂંટણ વિકૃત દેખાય છે.

ઘૂંટણની ઇજા, જેમ કે ઉઝરડા, નુકસાન પહોંચાડી શકે છે. જો કે, અનિયંત્રિત રક્તસ્રાવ વિના, આ પ્રકારની ઇજાને સામાન્ય રીતે તબીબી ધ્યાનની જરૂર હોતી નથી.

અન્ય ચિહ્નો જે તબીબી હસ્તક્ષેપની તાત્કાલિક જરૂરિયાત તરફ નિર્દેશ કરે છે તેમાં નીચેનાનો સમાવેશ થાય છે:

• તમારા પતન દરમિયાન “પૉપ”( બાટલીનો બૂચ ખેંચી કાઢતાં થતો પટ જેવો ઉતાવળો અવાજ)અવાજનો અનુભવ કરો, કારણ કે આ વારંવાર ફાટેલા અસ્થિબંધન સાથે જોડાયેલું છે.
• ફાટેલા અસ્થિબંધનનું બીજું સામાન્ય લક્ષણ એ સંવેદના છે કે ઘૂંટણ અસ્થિર છે, બકલ્સ છે અથવા માર્ગ આપે છે.
• ઘૂંટણની સોજો દ્વારા ઇજા અથવા ફાટેલી અસ્થિબંધન સૂચવવામાં આવી શકે છે.
• ફાટેલા કંડરા અથવા સ્નાયુને કારણે થતી બળતરા એ પતન પછી તમારા ઘૂંટણને સ્પર્શ માટે ગરમ અનુભવવાનું કારણ હોઈ શકે છે. ચેપ અથવા બર્સિટિસ પણ ગરમી દ્વારા સૂચવી શકાય છે.
• જો તમે તેના પર વજન સહન કરવામાં અસમર્થ હોવ તો તમારા ઘૂંટણને માળખાકીય નુકસાન થઈ શકે છે.
• જો કટ અથવા ઉઝરડામાંથી રક્તસ્રાવ થોડી મિનિટો કરતાં વધુ સમય માટે ચાલુ રહે, તો તમારે મદદ લેવી જોઈએ.
• ઇજાના થોડા સમય પછી કાપવું(કટ) અથવા ઉઝરડા લાલ, સોજો અથવા પરુ નીકળવાથી આસપાસના વિસ્તાર દ્વારા ચેપ સૂચવવામાં આવી શકે છે.

ઘૂંટણની ઇજાઓની સારવાર

RICE શિષ્ટાચાર તમારા ઉપચારને ઝડપી બનાવી શકે છે જ્યારે તમને પ્રથમ ઈજા થાય છે:

• આરામ કરો: ક્ષતિગ્રસ્ત સાંધાનો ઓછામાં ઓછા બે દિવસ સુધી ઉપયોગ ન કરો.
• બરફ: ઠંડી પોટલું દિવસમાં ઘણી વખત, એક સમયે 20 મિનિટ માટે લાગુ કરો. તમારી ત્વચા પર બરાબર બરફ નાખવાનું ટાળો.
• સંકોચન: ઇજાગ્રસ્ત વિસ્તાર પર પાતળી પટ્ટી અથવા પાસાનો લપેટી લગાવો.
• ઉંચાઈ: જ્યારે તમે આરામમાં હોવ ત્યારે સોજામાં મદદ કરવા માટે તમારા હૃદયની ઉપરની ઈજાને ઉંચી કરો.

ખાતરી કરો કે તમે શક્ય તેટલી વહેલી તકે મદદ મેળવો છો, ખાસ કરીને જો તમે:

• ઈજાની ક્ષણે તમારા ઘૂંટણને બહાર કાઢો અને પોપિંગ અવાજ સાંભળો.
• અતિશય પીડા અનુભવો.
• ઘૂંટણ ખસેડવામાં અસમર્થ.
• લંગડાવાનું શરૂ કરો.
• જ્યાં ઈજા ટકી રહ્યો હતો ત્યાં સોજો છે.

તમારા ચિકિત્સક દ્વારા ભલામણ કરેલ સારવારનો અભ્યાસકમ(કોર્સ) તમારી ઈજાની મર્યાદા, તમારી ઉંમર, એકંદર આરોગ્ય અને પ્રવૃત્તિના સ્તર સહિતના ઘણા પરિબળોને આધારે બદલાશે.

તમે તમારા ચિકિત્સક અથવા રસાયણશાસ્ત્રી દ્વારા સૂચવ્યા મુજબ પીડાનાશક દવાઓ લઈ શકો છો. ઘૂંટણની ઇજા પર ગરમી અથવા મસાજ લાગુ કરવાની ભલામણ કરવામાં આવતી નથી. જ્યારે ઘા રૂઝાઈ રહ્યો હોય, ત્યારે દારૂથી દૂર રહો અને દોડશો નહીં.

તમારા ચિકિત્સક એમઆરઆઈ, સીટી સ્કેન અથવા એક્સ-રે લખી શકે છે. ઘૂંટણની ઇજાઓ માટે, આ ઇમેજિંગ પરીક્ષાઓ હંમેશા સલાહ આપવામાં આવતી નથી. વારંવાર, ઘટનાની ચર્ચા કરવી અને ચિકિત્સક દ્વારા શારીરિક મૂલ્યાંકન કરવું પણ એટલું જ ફાયદાકારક રહેશે.

ઘૂંટણની ઇજાઓ ધરાવતા મોટાભાગના દર્દીઓને માર્ગદર્શિત પુનર્વસન અને ફિઝીયોથેરાપી બંનેની જરૂર હોય છે.

ઘૂંટણની વધુ ગંભીર ઇજાઓ માટે, અનેક ઉપચારની જરૂર પડી શકે છે:

• ACL ફાટવું: લગભગ હંમેશા, ACL ફાટવા માટે શસ્ત્રક્રિયા જરૂરી છે, અને પુનઃપ્રાપ્તિમાં એક વર્ષ જેટલો સમય લાગી શકે છે.
• PCL ફાટવું: ઘૂંટણની લાંબી હિન્જ્ડ જકડીને બાંધવું ઘૂંટણને સ્થિર કરશે. પુનર્વસન માટે છ થી દસ અઠવાડિયાનો સમયગાળો જરૂરી છે.
• અન્ય અસ્થિબંધન ઇજાઓ: સારવાર દરમિયાન હિન્જ્ડ ઘૂંટણની બ્રેસનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે, અને ત્યારબાદ છ થી બાર અઠવાડિયાના પુનર્વસનની જરૂર પડે છે.
• મેનિસ્કલ ટીયર: આરામ અને શારીરિક સારવારની સામાન્ય રીતે સલાહ આપવામાં આવે છે. સમયાંતરે આર્થ્રોસ્કોપીની જરૂર પડી શકે છે.
• અવ્યવસ્થિત ઘૂંટણની ઢાંકણી અથવા અસ્થિભંગ: ભવિષ્યમાં અવ્યવસ્થાને રોકવા માટે, ઘૂંટણની સાંધાને સ્થિર કરવામાં આવશે, અને આર્થ્રોસ્કોપી અને ફિઝિયોથેરાપીની જરૂર પડી શકે છે.

તમારા ચિકિત્સકને ફરી એકવાર જુઓ જો:

• થોડા દિવસો પછી, દુખાવો અથવા સોજો ઓછો થતો નથી.
• ચિહ્નો અને લક્ષણો વધુ ખરાબ થાય છે.
• તમને તાવ આવે છે અથવા તમારા ઘૂંટણ લાલ થઈ જાય છે.

વધુમાં, પ્રણાલીગત લ્યુપસ એરીથેમેટોસસ, સંધિવા અને અસ્થિવા જેવી અંતર્ગત તબીબી પરિસ્થિતિઓ દ્વારા ઘૂંટણને નુકસાન થઈ શકે છે.

તમારા ઘૂંટણના દુખાવાના ચોક્કસ કારણના આધારે સારવારના વિકલ્પો બદલાશે.

બિન-શસ્ત્રક્રિયા સારવાર

ઘૂંટણની અસંખ્ય ઇજાઓ મૂળભૂત તકનીકો સાથે વ્યવસ્થાપિત કરી શકાય છે જેમ કે:

• સ્થિરતા: તમારા ઘૂંટણને હલનચલન ન કરવા માટે, તમારા ડૉક્ટર જકડીને બાંધવું(બ્રેસ) લેવાની સલાહ આપી શકે છે. ઘાટ ઘડવો(કાસ્ટ) અથવા જકડીને બાંધવું(બ્રેસ) તમારા અસ્થિભંગ થયેલા હાડકાંને સાજા કરતી વખતે તેને સ્થાને રાખવામાં મદદ કરી શકે છે. તમારા ઘૂંટણને ક્રેચ દ્વારા વધુ સુરક્ષિત કરી શકાય છે, જે તમને તમારા પગ પર વજન વહન કરતા અટકાવે છે.
• શારીરિક ઉપચાર: તમે પગના સ્નાયુઓને મજબૂત કરી શકો છો જે તમારા ઘૂંટણને ટેકો આપે છે અને ચોક્કસ કસરતો દ્વારા તેને કાર્યકારી ક્રમમાં પાછું લાવી શકો છો.
• નોનસ્ટીરોઇડ બળતરા વિરોધી દવાઓ (NSAIDs): આઇબુપ્રોફેન અને નેપ્રોક્સેન, બે બળતરા વિરોધી દવાઓ, પીડા અને સોજો ઘટાડે છે.

દવાઓ

જો તમારા ઘૂંટણની પીડા સંધિવા અથવા સંધિવા જેવી તબીબી સ્થિતિને કારણે થઈ રહી છે, તો તમારા ડૉક્ટર પીડાને દૂર કરવામાં મદદ કરવા માટે દવા લખી શકે છે.

ઇન્જેક્શન

તમારા ડૉક્ટર ચોક્કસ સંજોગોમાં દવાઓ અથવા અન્ય સામગ્રીઓને સીધા તમારા સાંધામાં દાખલ કરવાની સલાહ આપી શકે છે.

ઉદાહરણોમાં શામેલ છે:

• કોર્ટીકોસ્ટેરોઈડ્સ: તમારા ઘૂંટણની સાંધામાં દાખલ કરાયેલ કોર્ટીકોસ્ટેરોઈડ દવા સંધિવાના લક્ષણોને ઘટાડવામાં મદદ કરી શકે છે અને અસ્થાયી પીડા રાહત આપે છે. આ ઇન્જેક્શનની દરેક ઘટના સફળતામાં પરિણમતી નથી.
• હાયલ્યુરોનિક એસિડ: હાયલ્યુરોનિક એસિડ, એક જાડા પ્રવાહી જે કુદરતી રીતે સાંધાને ઊંજવું કરે છે તે પ્રવાહી જેવું લાગે છે, તમારી ગતિની શ્રેણી વધારવા અને પીડા ઘટાડવા માટે તમારા ઘૂંટણમાં ઇન્જેક્ટ કરી શકાય છે. આ સારવારની અસરકારકતા પરના સંશોધનમાં વિરોધાભાસી પરિણામો મળ્યા હોવા છતાં, એક અથવા શૉટની શ્રેણી પછી રાહત છ મહિના સુધી ટકી શકે છે.
• પ્લેટલેટ-સમૃદ્ધ પ્લાઝ્મા (PRP): પીઆરપીમાં અસંખ્ય વૃદ્ધિ પરિબળોની સાંદ્રતા હોય છે, જે બળતરા ઘટાડે છે અને રૂઝ પ્રક્રિયામાં મદદ કરે છે. કેટલાક સંશોધનો અનુસાર, પીઆરપી અસ્થિવાવાળા કેટલાક દર્દીઓને મદદ કરી શકે છે, પરંતુ વધુ સંશોધનની જરૂર છે.

શસ્ત્રક્રિયા સારવાર

પગના કાર્યને સંપૂર્ણપણે પુનઃસ્થાપિત કરવા માટે ઘૂંટણની નજીકના ઘણા અસ્થિભંગ અને ઇજાઓ માટે ઘણીવાર શસ્ત્રક્રિયા જરૂરી છે. અમુક કિસ્સાઓમાં, અસંખ્ય ACL ઇજાઓની જેમ, આર્થ્રોસ્કોપિક શસ્ત્રક્રિયા નાના સાધનો અને નાના ચીરો વડે કરી શકાય છે.

તેનાથી વિપરિત, અસ્થિભંગ માટે વારંવાર એક વિશાળ ચીરા સાથે ખુલ્લા શસ્ત્રક્રિયા માટે બોલાવવામાં આવે છે, જે તમારા શલ્યચિકિત્સકને બહેતર દૃષ્ટિકોણ આપે છે અને ક્ષતિગ્રસ્ત માળખાં સુધી સરળ પ્રવેશ આપે છે.

મોટા ભાગના કિસ્સાઓમાં, જો તમને એવી ઈજા હોય કે જેની જરૂર પડી શકે તો તમારે તરત જ શસ્ત્રક્રિયા કરવાની જરૂર નથી. પસંદગી કરતા પહેલા, તમારી પ્રથમ સ્થાનની પ્રાથમિકતાઓ વિશે શસ્ત્રક્રિયા પુનર્નિર્માણ અને બિન-શસ્ત્રક્રિયા પુનર્વસનના ફાયદા અને ખામીઓનું જોખવું કરો. જો તમે સર્જરી કરાવવાનું નક્કી કરો તો તમારી પાસે નીચેના વિકલ્પો હોઈ શકે છે:

• આર્થ્રોસ્કોપિક શસ્ત્રક્રિયા: તમારી ઇજાની પ્રકૃતિના આધારે, તમારા ડૉક્ટર તંતુ-ઓપ્ટિક(પ્રકાશવિજ્ઞાનને લગતું) કેમેરા અને લાંબા, સાંકડા સાધનોનો ઉપયોગ કરી શકે છે જે તમારા ઘૂંટણની આસપાસના થોડા નાના ચીરો દ્વારા દાખલ કરવામાં આવે છે અને સાંધાના નુકસાનની તપાસ અને સમારકામ કરે છે. આર્થ્રોસ્કોપીનો ઉપયોગ ફાટેલા અસ્થિબંધનને પુનઃનિર્માણ કરવા, તમારા ઘૂંટણના સાંધામાંથી ઢીલા શરીરને દૂર કરવા અને ક્ષતિગ્રસ્ત કોમલાસ્થિને સમારકામ કરવા અથવા દૂર કરવા માટે થઈ શકે છે-ખાસ કરીને જો તે તમારા ઘૂંટણને તાળું મારે(લોક) છે.
• આંશિક ઘૂંટણ બદલવાની શસ્ત્રક્રિયા: આ પ્રક્રિયા દરમિયાન, તમારા શલ્યચિકિત્સક તમારા ઘૂંટણના ક્ષતિગ્રસ્ત વિસ્તારને બદલવા માટે મેટલ અને પ્લાસ્ટિકના ભાગોનો ઉપયોગ કરે છે. તમારા આખા ઘૂંટણને બદલવાની શસ્ત્રક્રિયા કરતાં તમે આ શસ્ત્રક્રિયાથી ઝડપથી સાજા થવાની સંભાવના છે કારણ કે તે સામાન્ય રીતે નાના ચીરો દ્વારા થઈ શકે છે.
• ઘૂંટણની કુલ ફેરબદલી: તમારા ઘૂંટણની ઢાંકણી, શિનબોન અને જાંઘના હાડકાંને કોઈપણ ક્ષતિગ્રસ્ત હાડકા અને કોમલાસ્થિ સાથે શસ્ત્રક્રિયા દ્વારા દૂર કરવામાં આવે છે, અને તેમની જગ્યાએ પોલિમર,ધાતુ મિશ્રધાતુઓ અને અધિમૂલ્ય પ્લાસ્ટિકનો બનેલો કૃત્રિમ સંયુક્ત છે.
• ઑસ્ટિઓટોમી: આ પ્રક્રિયાનો હેતુ ઘૂંટણને વધુ સારી રીતે સંરેખિત કરવાનો અને શિનબોન અથવા જાંઘના હાડકામાંથી હાડકું કાઢીને સંધિવાના દુખાવામાં રાહત આપવાનો છે. તમે આ શસ્ત્રક્રિયા સાથે ઘૂંટણની સંપૂર્ણ બદલીને મુલતવી રાખવા અથવા ટાળવા માટે સક્ષમ હોઈ શકો છો.

શારીરિક ઉપચાર(ફિઝીયોથેરાપી સારવાર)

જો તમે આસપાસના સ્નાયુઓને મજબૂત કરશો તો તમારા ઘૂંટણ વધુ સ્થિર બનશે. તમારી પીડા પેદા કરતી ચોક્કસ સ્થિતિના આધારે, તમારા ડૉક્ટર શારીરિક ઉપચાર અથવા વિવિધ મજબૂત કસરતો સૂચવી શકે છે.

જો તમે તમારી પ્રવૃત્તિ દરમિયાન યોગ્ય પ્રવિધિ સ્થાપિત કરવા અને તમારા ઘૂંટણને નુકસાન પહોંચાડતી હોય તેવી હલનચલન પેટર્નને સુધારવા માટે જો તમે શારીરિક પ્રવૃત્તિમાં વ્યસ્ત હોવ અથવા રમત રમો તો કસરતો જરૂરી હોઈ શકે છે. તમારા સંતુલન અને સુગમતામાં વધારો કરતી કસરતો પણ નિર્ણાયક છે.

આર્ક આધાર આપે છે, જે ક્યારેક ક્યારેક એડીની એક બાજુ પર ફાચર હોય છે, તે ઘૂંટણની અસ્થિવાથી અસરગ્રસ્ત બાજુના દબાણને વહેંચવામાં મદદ કરી શકે છે. ચોક્કસ સંજોગોમાં ઘૂંટણના સાંધાને ટેકો આપવા અને તેને સુરક્ષિત કરવામાં મદદ કરવા માટે કેટલીક જકડીને બાંધવું(બ્રેસ) શૈલીઓનો ઉપયોગ કરી શકાય છે.

ઘૂંટણની ઇજા માટે ઘણી બધી પ્રકારની ફિઝીયોથેરાપી સારવાર ઉપલબ્ધ છે. સૌથી સામાન્ય પ્રકારોમાં શામેલ છે:

• વ્યાયામ: આમાં શક્તિ, શ્રેણી અને સંતુલન સુધારવા માટેના વ્યાયામોનો સમાવેશ થાય છે.
• સ્ટ્રેચિંગ(ખેંચાણ): આમાં ઘૂંટણના સ્નાયુઓ અને સાંધાને લચીલા બનાવવા માટેના વ્યાયામોનો સમાવેશ થાય છે.
• મસાજ: આમાં દુખાવો અને સોજો ઘટાડવા માટે ઘૂંટણના સ્નાયુઓ અને પેશીઓ પર દબાણ આપવાનો સમાવેશ થાય છે.
• ગરમી અને બરફ થેરાપી: આમાં દુખાવો અને સોજો ઘટાડવા માટે ઘૂંટણ પર ગરમી અથવા બરફ લગાવવાનો સમાવેશ થાય છે.
• ઇલેક્ટ્રિકલ ઉત્તેજના: આમાં ઘૂંટણના સ્નાયુઓને ઉત્તેજીત કરવા અને દુખાવો ઘટાડવા માટે વિદ્યુત પ્રવાહનો ઉપયોગ કરવાનો સમાવેશ થાય છે.
• અલ્ટ્રાસાઉન્ડ: આમાં ઘૂંટણના પેશીઓને ગરમ કરવા અને દુખાવો અને સોજો ઘટાડવા માટે અવાજ તરંગોનો ઉપયોગ કરવાનો સમાવેશ થાય છે.
• ટેપિંગ: આમાં ઘૂંટણને સ્થિર કરવા અને તેને ટેકો આપવા માટે ટેપનો ઉપયોગ કરવાનો સમાવેશ થાય છે.
• મોબિલાઇઝેશન ટેકનિક્સ: આમાં સાંધાની ગતિશીલતા અને કાર્યમાં સુધારો કરવા માટે હાથની તકનીકોનો ઉપયોગ કરવાનો સમાવેશ થાય છે.
• સરજિકલ રિહેબિલિટેશન(પુનર્વસન):જો ઘૂંટણની સર્જરી થયેલી હોય, તો સર્જરી પછીના કસરત અને ઉપચારનું પાલન.

ઘૂંટણની ઇજાની સારવાર માટે વ્યાવસાયિક સલાહ અને માર્ગદર્શન મેળવવું ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે.

પડી ગયા પછી ઘૂંટણની અગવડતા માટે શું સારવાર છે?

પડવાથી સંબંધિત ઘૂંટણની ઇજાની સારવાર કરતી વખતે, આરામ કરવો અને, જો જરૂરી હોય તો, સાંધાને સ્થિર કરવા માટે તાણવું એ ક્રિયાના સામાન્ય અભ્યાસક્રમો છે. બળતરા વિરોધી દર્દશામક દવાઓ જેમ કે ibuprofen (Advil, Motrin) મોટા ભાગના કિસ્સાઓમાં ફાયદાકારક હોઈ શકે છે.

ઘણી વખત, ઘૂંટણની નાની ઇજાઓ ઘરે જ મટાડી શકાય છે. તેમ છતાં, જો લક્ષણો વધુ ખરાબ થાય અથવા જો પીડા સાથે હોય તો ચિકિત્સકની મુલાકાત લેવી મહત્વપૂર્ણ છે:

• સાંધાઓમાં નોંધપાત્ર સોજો.
• વજનને ટેકો આપવાની ક્ષમતાનો અભાવ.
• ઉપજ આપવાની લાગણી.
• કંડરા અથવા અસ્થિબંધનની ઇજાના વધુ સંકેતો.

કાર્ય પુનઃસ્થાપિત કરવા અને પીડાને દૂર કરવા માટે જો ઈજા ગંભીર હોય તો શસ્ત્રક્રિયાની જરૂર પડી શકે છે.

ઘૂંટણની ઈજામાંથી બહાર નીકળતી વખતે કઈ કસરતોની ભલામણ કરવામાં આવે છે?

ઘૂંટણની ઇજાના પુનર્વસન માટે શારીરિક ઉપચાર દરમિયાન ઘૂંટણની સાંધાને સ્થિર અને મજબૂત કરવા માટે દર્દીને ભૌતિક ચિકિત્સક પાસેથી લક્ષિત કસરતો પ્રાપ્ત થશે. ક્વાડ્રિસેપ્સ, હેમસ્ટ્રિંગ્સ, વાછરડા અને નિતંબને મજબૂત બનાવવું એ આ કસરતો દ્વારા લક્ષિત જાંઘના સૌથી ઉપરનો ભાગના સ્નાયુઓમાંનો એક છે. કોઈપણ કસરતની પદ્ધતિ શરૂ કરતા પહેલા, તમારા ભૌતિક ચિકિત્સક અને ડૉક્ટરની સલાહ લો. તમે તમારી જાતે કસરતોનો પ્રયાસ કરો તે પહેલાં, તમારા ભૌતિક ચિકિત્સકે ખાતરી કરવી જોઈએ કે તમે તેને યોગ્ય રીતે ચલાવો છો.

જો ભલામણ કરેલ કસરતો કરતી વખતે તમને કોઈ પીડા અથવા અસ્વસ્થતા અનુભવાય તો તમારા ચિકિત્સક અથવા ભૌતિક ચિકિત્સકને મળો.

નીચે કેટલીક કસરતો છે જે તમારા ભૌતિક ચિકિત્સક સૂચવી શકે છે:

• ક્વાડ સેટ.
• સીધો પગ ઉભા કરે છે: સીધો પગ આગળની તરફ ઉંચો કરે છે.
• સીધો પગ પાછળની તરફ ઉંચો કરે છે.
• હેમસ્ટ્રિંગ કર્લ્સ.
• એડી ઉચી કરે છે.
• એડી ડિગ બ્રિજિંગ.
• છીછરા સ્થાયી ઘૂંટણની વળાંક.

અમેરિકન એકેડેમી ના ઓર્થોપેડિક સર્જનો(AAOS) તરફથી એક કસરત માર્ગદર્શિકા ઉપલબ્ધ છે જેમાં ચિત્રો અને સૂચનાઓ છે. આમાંની કોઈપણ કસરત સ્વતંત્ર રીતે કરતા પહેલા તમારા ચિકિત્સક અથવા ભૌતિક ચિકિત્સક સાથે વાત કરવાની ખાતરી કરો.

નીચે આપેલી કેટલીક કસરતો છે જે તમારે ઘૂંટણની ઈજા પછી કરવાનું ટાળવું જોઈએ:

• પૂર્ણ-ચાપ ઘૂંટણની એક્સ્ટેન્શન્સ.
• લંગ્સ.
• ડીપ સ્ક્વોટ્સ.
• હર્ડલરનું સ્ટ્રેચ.

આ કસરતો ઘૂંટણના સાંધાને વધુ ખરાબ કરી શકે છે જે પહેલાથી ક્ષતિગ્રસ્ત છે.

ઘૂંટણની ઈજામાંથી સાજા થવામાં કેટલો સમય લાગે છે?

ઘૂંટણની ઈજાના પ્રકાર અને હદ નક્કી કરે છે કે તેને સાજા થવામાં કેટલો સમય લાગશે. જો ઈજા એવી હોય કે સર્જરી અને/અથવા શારીરિક ઉપચાર જરૂરી હોય તો વધુ વ્યાપક પુનઃપ્રાપ્તિ સમયગાળો જરૂરી હોઈ શકે છે.

• એક સામાન્ય મચકોડ અથવા તાણ એક કે બે અઠવાડિયા સુધી ચાલુ રહી શકે છે.
• આર્થ્રોસ્કોપિક શસ્ત્રક્રિયાની જરૂર હોય તેવી વધુ ગંભીર ઇજાઓમાંથી સાજા થવામાં એકથી ત્રણ મહિનાનો સમય લાગી શકે છે.
• ઘૂંટણની આઘાત જે એટલી ગંભીર છે કે તેને સાજા થવા માટે એક વર્ષ જરૂરી છે

જો તમે સ્થિરતા, આરામ, તમારા પગથી દૂર રહેવા અને ઇજાઓ વધારી શકે તેવી સખત કસરત ટાળવા માટે ડૉક્ટરની ભલામણોનું પાલન કરશો તો પુનઃપ્રાપ્તિ વધુ ઝડપથી થશે.

ઉપરાંત, શારીરિક ઉપચાર ઉપચાર પ્રક્રિયાને ઝડપી બનાવી શકે છે. તમે કસરતો યોગ્ય રીતે કરી રહ્યાં છો અને શ્રેષ્ઠ પરિણામો મેળવી રહ્યાં છો તેની ખાતરી કરવા માટે, તમારા ભૌતિક ચિકિત્સકની સૂચનાઓનું પાલન કરવું મહત્વપૂર્ણ છે.

બિન-શસ્ત્રક્રિયા દીર્ઘકાલીન ઘૂંટણની ઇજાઓમાંથી સમયાંતરે જ્વાળા-ઉપર હોઈ શકે છે. ટૂંકા ગાળાની રાહત માટે, સંધિદાહ કે અન્ય રોગોપચારમાં વપરાતું સમન્વયાત્મક હોરમોન(કોર્ટિસોન) ઇન્જેક્શન, બળતરા વિરોધી દવાઓ અને શારીરિક ઉપચારનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે.

ઘૂંટણની ઈજા મટાડવાની કેટલી શક્યતા છે?

ઈજાના પ્રકાર અને હદ ઘૂંટણની ઈજા માટે પૂર્વસૂચન નક્કી કરે છે.

ઘૂંટણની મોટાભાગની હળવી ઇજાઓ, જેમ કે તાણ અને નાની મચકોડ, તબીબી કાળજીથી પોતાની જાતે જ મટાડે છે. આ પ્રકારની ઇજાઓ માટે, પૂર્વસૂચન અનુકૂળ છે.

જો અસ્થિબંધન અથવા કોમલાસ્થિને ઇજાઓ થવાથી ઘૂંટણમાં ખામી સર્જાય અથવા અસ્થિર થઈ જાય તો શસ્ત્રક્રિયા જરૂરી હોઈ શકે છે. આ ઇજાઓને કારણે દર્દીઓ આખરે તેમના ઘૂંટણમાં ગતિની સંપૂર્ણ અથવા લગભગ સંપૂર્ણ શ્રેણી પાછી મેળવી શકે છે, જે સામાન્ય રીતે શસ્ત્રક્રિયાને સારો પ્રતિસાદ આપે છે.

નિવારણ

ઘૂંટણની ઇજાઓ અટકાવવી હંમેશા શક્ય નથી હોતી, તેમ છતાં તક ઘટાડવા માટે કોઈ પગલાં લઈ શકે છે. જે લોકો દોડે છે અથવા રમતોમાં ભાગ લે છે, ઉદાહરણ તરીકે, યોગ્ય પગરખાં અને સલામતી સાધનો પહેરવા જોઈએ.

જો તેઓને વધુ પડતા ઉપયોગની ઇજાઓ અથવા ઇલિઓટિબિયલ બંધન સહલશણ હોય તો તેઓ તેમના ચાલી રહેલા માઈલ-લંબાઈમાં ઘટાડો કરવા વિશે વિચારી શકે છે.

ઇજાઓને રોકવામાં મદદ કરવા માટે, કેટલાક કામ કરવું પણ નાના પગમાં સ્નાયુઓ વિકસાવે છે. છેલ્લે, કસરત પહેલાં અને પછી બંનેને ખેંચવાથી ઘૂંટણની ઇજાઓ અટકાવવામાં મદદ મળી શકે છે.

ખાસ કરીને રમતવીરો માટે, આરોગ્યપ્રદ રીતે ખાવું તે પણ નિર્ણાયક છે. તંદુરસ્ત હાડકાં, સ્નાયુઓ અને અસ્થિબંધનની જાળવણી પ્રોટીન, કેલ્શિયમ અને વિટામિન ડી પર આધારિત છે.

ઘૂંટણની પીડા અટકાવવી હંમેશા શક્ય નથી હોતી, નીચેની સલાહ ઇજાઓ અને સામાન્ય ઘસારો(ડીજનરેટિવ) સંયુક્ત રોગને ટાળવામાં મદદ કરી શકે છે:

• વધારાના પાઉન્ડ બંધ રાખો: તંદુરસ્ત વજન જાળવવા માટે તમે તમારા ઘૂંટણ માટે કરી શકો તે શ્રેષ્ઠ વસ્તુઓમાંથી એક છે. તમે મેળવતા દરેક વધારાના પાઉન્ડ સાથે તમારા સાંધા વધુ તણાવ હેઠળ છે, જે તમારા અસ્થિવા અને અન્ય ઇજાઓનું જોખમ વધારે છે.
• તમારી રમત રમવા માટે આકારમાં બનો: તમારા સ્નાયુઓને રમત રમવાની કઠોરતા માટે તૈયાર કરવા માટે અનુકૂલન માટે સમય કાઢો.
• સંપૂર્ણ રીતે પ્રેક્ટિસ કરો: ખાતરી કરો કે તમારી રમતગમત અથવા પ્રવૃત્તિ-સંબંધિત પ્રવિધિ અને હલનચલન નમૂનો બની શકે તેટલી સારી છે. વ્યવસાયિક માર્ગદર્શન ખૂબ ફાયદાકારક સાબિત થઈ શકે છે.
• મજબૂત બનો, અને લવચીક રહો: ઘૂંટણની ઇજાઓનું એક મુખ્ય કારણ નબળા સ્નાયુઓ છે. તે તમને તમારી જાંઘના આગળના અને પાછળના સ્નાયુઓને મજબૂત કરવામાં મદદ કરશે જે તમારા ઘૂંટણને ટેકો આપે છે, જેને ક્વાડ્રિસેપ્સ અને હેમસ્ટ્રિંગ કહેવાય છે. કાર્યક્ષમતા કે જેની સાથે તમારા ઘૂંટણની આસપાસના સ્નાયુઓ સહકાર આપે છે તે સંતુલન અને સ્થિરતા માટે તાલીમ દ્વારા સુધારેલ છે.
• વધુમાં, ખેંચાણ નિર્ણાયક છે કારણ કે તંગ સ્નાયુઓ પણ ઇજા તરફ દોરી શકે છે. તમારી તાલીમ પદ્ધતિમાં કેટલીક લવચીકતા કસરતોનો સમાવેશ કરો.
• કસરત વિશે ચાલાક બનો: જો તમે અસ્થિવા, ઘૂંટણની સતત પીડા અથવા વારંવાર થતી ઇજાઓથી પીડાતા હોવ તો, તમારી કસરતની પદ્ધતિમાં ફેરફાર કરવો જરૂરી બની શકે છે. અઠવાડિયામાં ઓછામાં ઓછા થોડા દિવસો માટે,તરવું , પાણી એરોબિક્સ અથવા અન્ય રમતો જેવી ઓછી અસરવાળી પ્રવૃત્તિઓ તરફ જવા વિશે વિચારો. પ્રસંગોપાત, માત્ર ઉચ્ચ પ્રભાવવાળી પ્રવૃત્તિઓને ઘટાડીને રાહત મેળવી શકાય છે.

સારાંશ

ઘૂંટણની સામાન્ય ઇજાઓમાં અસ્થિબંધન, કંડરા અને કોમલાસ્થિના ઇજાઓ અને પેટેલોફેમોરલ દુઃખ સહલશણનો સમાવેશ થાય છે. ઘૂંટણની કોઈપણ ઈજા કે જેની તબીબી રીતે સારવાર કરવામાં આવે છે તે દર્દીના સંપૂર્ણ સ્વસ્થ થવાની સંભાવનાને સુધારે છે. સારવારના વિકલ્પો તરીકે ફિઝીયોથેરાપી સારવાર, આર્થ્રોસ્કોપિક શસ્ત્રક્રિયા અને ખુલ્લું શસ્ત્રક્રિયા ઉપલબ્ધ છે.

તમારા ઘૂંટણની સાંધાના ઘટકો કોમલાસ્થિ, અસ્થિબંધન, પ્રવાહી અને અસ્થિ છે. રજ્જૂ અને સ્નાયુઓ ઘૂંટણની સાંધાની હિલચાલને સરળ બનાવે છે. ઘૂંટણની સમસ્યાઓ ત્યારે થાય છે જ્યારે આમાંની કોઈપણ રચના ઇજાગ્રસ્ત અથવા રોગગ્રસ્ત હોય છે. ઘૂંટણની સમસ્યાઓ પીડા તરફ દોરી શકે છે અને ચાલવું મુશ્કેલ બનાવી શકે છે.

તમામ ઉંમરના લોકો ઘૂંટણની સામાન્ય સમસ્યાઓ અનુભવે છે. ઘૂંટણની સમસ્યાઓ કંઈપણ કરવાનું મુશ્કેલ બનાવી શકે છે, ખુરશીમાંથી બહાર નીકળવું અને ચાલવું, એકલા રમત રમવા દો. આ તમારા જીવનને નોંધપાત્ર રીતે અસર કરી શકે છે.

ઘૂંટણને અસર કરતી સૌથી પ્રચલિત સ્થિતિ અસ્થિવા છે. જેમ જેમ ઘૂંટણની કોમલાસ્થિ ક્રમશઃ બગડે છે, પરિણામે દુખાવો અને સોજો આવે છે.

ઘૂંટણની સમસ્યાઓ અસ્થિબંધન અને રજ્જૂની ઇજાઓને કારણે પણ થઈ શકે છે. અગ્રવર્તી ક્રુસિએટ અસ્થિબંધન વારંવાર ઇજાગ્રસ્ત થાય છે (ACL). ACL ઇજાઓ સામાન્ય રીતે અચાનક વળી જતી ગતિને કારણે થાય છે. ACL અને ઘૂંટણની અન્ય ઇજાઓ વારંવાર રમત-ગમતને લગતી બિમારીઓ છે.

ઘૂંટણની સમસ્યાઓનું કારણ નક્કી કરશે કે તેમની સારવાર કેવી રીતે કરવી. ચોક્કસ સંજોગોમાં, તમારા ચિકિત્સક ઘૂંટણ બદલવાની સલાહ આપી શકે છે.

પ્રશ્નો